انقلاب دیجیتال

دولت تدبیر و امید باور داشت ایستادن در مقابل فناوری و برخوردهای قهری با فناوری روز در تضاد کامل با منافع ملی، نشاط جامعه و بازگرداندن امید است. چنین رویکردی باعث شد که به زعم اکثر کارشناسان دولت یازدهم و بعد از آن دولت دوازدهم فضای امیدبخشی را در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات به وجود آورد. البته که در این زمینه کم و کاستی‌هایی وجود داشت.

دولت یازدهم در روزهای اولیه شروع کار خود بیش از ۱۰۰ برنامه عملیاتی برای توسعه فاوا ارائه کرد. دولت در توسعه زیرساخت‌ها دستاوردهای مهمی به دست آورد و ارتباطات کشور رشدی تصاعدی گرفت. با وجود توسعه مناسب زیرساخت ارتباطات کشور، به‌کارگیری و استفاده از ظرفیت‌های فاوای کشور متناسب با توسعه زیرساخت انجام نشد. دولت الکترونیکی در مراحل اولیه بود و با وجود اقدامات انجام شده، تعامل بین دستگاه‌های اجرایی به کُندی انجام می‌شد.

برای راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات، پروژه‌های زیرساختی اجرا شد، اما اقدامات تکمیلی برای اتصال دستگاه‌ها و بهره‌برداری کامل از شبکه ملی اطلاعات باقی ماند. شبکه‌های اجتماعی داخلی نیازمند حمایت‌های بیشتر بودند و خلاهای قانونی مرتبط با شبکه‌های اجتماعی برطرف نشد. بهینه‌سازی استفاده از باندهای فرکانسی در کشور می‌توانست توسعه نسل‌های جدید شبکه تلفن همراه کشور را تسریع کند و از هزینه‌های آن بکاهد. این بهینه‌سازی در کشور با موانعی همراه شد که نیازمند همکاری بیشتر وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و نهادهای مرتبط دیگر ازجمله سازمان صداوسیما و مرکز ملی فضای مجازی بود.

در سال ۱۳۹۲ دولت یازدهم خط و ربط خودش را باید با اینترنت ملی مشخص می‌کرد و این لحظه سرنوشت‌سازی برای ساختن تصویر ذهنی از رویکرد دولت در ذهن مردم بود؛ مدیران وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات بارها در مصاحبه‌های خودشان تاکید کردند که مراد از اینترنت ملی، قطع شدن ارتباط ما با دنیا نیست.

سال ۱۳۹۲، یک خانه‌تکانی بزرگ هم در حوزه فاوا رخ داد. مراکز تحقیقاتی منحل شده دوباره روی کار آمدند، کارگروه‌های موازی منحل شدند و پهنای باند اینترنت هم تکان بزرگی خورد.

سال ۱۳۹۲ دولت تغییراتی در سرعت و قیمت اینترنت ایجاد کرد. اسفندماه درباره قیمت سازمان تنظیم مقررات مصوبه‌ای تصویب کرد که تعرفه اینترنت کاربران ۲۰ درصد کاهش یابد. این باعث شد که شرکت‌ها بتوانند با قیمت پایین‌تری خدمات را به مردم ارائه کنند.

سیاست وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در یک موضوع خلاصه می‌شد: سرعت اینترنت. محمود واعظی وزیر ارتباطات می‌گفت به مرور قرار است پهنای باند را بیشتر کنند تا این ظرفیت در سال آینده ۲۷ تا ۲۸ درصد بیشتر شود. این میزان افزایش را هم قرار بود با افتتاح پروژه مرکز تبادل ترافیک اینترنت کشور در پهنای باند ایجاد کنند. در هفتم مهرماه اعلام شد که او دستور داده تا ظرفیت اینترنت کشور به ۱۰۰ گیگابیت افزایش یابد.

با توجه به استقرار دولت در ۱۳ مرداد و آغاز کار وزیران در ۲۴ مرداد، با احتساب آغاز بازه زمانی ۱۰۰ روزه، اینترنت بیش از ۱۰۰۰ روستا فراهم و به سرعت اینترنت هم اضافه شد. این مدت وزارت ارتباطات بر روی موضوعاتی چون افزایش نیافتن هزینه‌های ارتباطی، آغازی دوباره فعالیت شورای عالی فضای مجازی و افزایش ۱۵۰۰ کیلومتری فیبرنوری در ۱۰۰ روز تأکید داشت. ساکنان ساختمان سیدخندان مانع فلت کردن همراه اول شدند و نگذاشتند تعرفه تلفن همراه افزایش یابد.

در مهرماه ۹۲ دیتاسنتر (مرکزداده) استانی دومین لایه از ۴ لایه شبکه ملی اطلاعات راه‌اندازی شد. ۴ دیتاسنتر در دولت دهم راه‌اندازی شده بود ولی در برنامه ۱۰۰ روزه دولت یازدهم قرار بود که ۵ دیتاسنتر جدید هم تکمیل شود. دیتاسنترهای استانی یکی از بخش‌های اصلی شبکه ملی اطلاعات هستند. شبکه ملی اطلاعات چهار لایه شبکه‌ای مختلف (دیتا، انتقال ملی استانی، تجمیع و دسترسی مشترکین) دارد و مراکز داده استانی دومین مسیر برای ایجاد شبکه ملی اطلاعات بودند. در دولت دهم راه‌اندازی ۱۸ مرکز داده استانی تعریف شده بود اما تا سال ۱۳۹۲ چهار مرکز داده استانی توسط سازمان فناوری اطلاعات ایران در کشور راه‌اندازی شد.

برای اولین بار در کشور، وقتی «ایران تلکام ۲۰۱۳» برگزار می‌شد، همراه اول سیم‌کارتی ویژه دانشجویان ارائه کرد. گفته شد که این سیم‌کارت اعتباری پایین‌ترین نرخ مکالمه را در بین تمامی سیم‌کارت‌های اعتباری کشور دارد. سیم‌کارت دانشجو فقط در قالب سیم‌کارت اعتباری ارائه شد و فقط دانشجویان (۱۸ تا ۲۶ سال) مجاز به خرید این سیم‌کارت بودند. قیمت سیم‌کارت اعتباری دانشجو ۵۰ هزار ریال بود که برای هر سیم‌کارت ۳۰ هزار ریال (با کسر مالیات ۲۸۵۷۵ ریال) شارژ اولیه در نظر گرفته می‌شد. بعد از آن ایرانسل هم ۱۶ آذر همان سال برای جلو افتادن از رقیب، سیم‌کارت رایگان دانشجویی عرضه کرد.

پروژه رمز یک بار مصرف بانکی که در سال ۱۳۹۸ عمومی و لازم‌الاجرا شد، اتفاق مهمی در زمینه بانکداری بود. بعد از هزاران پرونده فیشینگ دست آخر رمز یک بار مصرف به سختی خودش را بین کاربران تحمیل کرد تا راهی باشد که مسیر کلاهبرداران را جدا کند. اخبار سال ۱۳۹۲ نشان می‌دهد که اولین قدم‌ها برای این پروژه از چند سال قبل از اینها برداشته شده بود. بعد از گذشت ۴ سال از رونمایی آن در سال ۱۳۹۲، این سرویس در سال ۱۳۹۶ به صورت آزمایشی در ۶ بانک امتحان شد. این اولین قدم‌ها برای کیف پول اینترنتی بود که داشت در اوایل دولت برداشته می‌شد.

کسی حدسش را هم نمی‌زد که یک سال و دو سه ماه از سال تحصیلی در روزهای آخر دولت روحانی به آموزش آنلاین پرداخته شود ولی در هر صورت یکی از مواردی که عرضه شد کلاس‌های مجازی بود که هفت سال بعد به اصلی‌ترین بازوی آموزشی کشور تبدیل شد. اپراتور سوم تلفن همراه در چهاردهمین نمایشگاه تلکام سرویس کلاس مجازی را ارائه کرده بود. البته آن زمان هنوز نظرات فقهی مخالف تماس تصویری بود. رایتل اولین اپراتوری بود که خودش را برای ارائه خدمات 3G آماده کرده بود و هنوز مجوز نهایی برای تماس تصویری را نتوانسته بود تا سال ۱۳۹۲ بگیرد.

طرح شبنم (شبکه بازرسی و نظارت مردمی) از آن طرح‌های چالشی بود که در دولت دهم شروع شد اما دولت یازدهم با آن مخالفت زیادی داشت. نه فقط دولت بلکه سازمان صنفی رایانه‌ای هم با آن همدلی نداشت. منتقدان معتقد بودند که میلیاردها تومان برای اتیکت‌های اصالت و سلامت به هدر رفته است. پروژه در نهایت در دولت یازدهم متوقف شد. رئیس سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران سال ۱۳۹۲ که دولت عوض شد از مسئولان اجرای شبنم خواست تا آثار اجرای این طرح را در مبارزه با قاچاق کالاهای رایانه‌ای اعلام کنند.

دولت دهم مصوبه‌ای داشت که طبق آن همراه اول می‌خواست شبکه‌اش را با ایرانسل و رایتل یکسان کند. به خاطر همین همراه اول از روز ۱۶ مرداد سال ۱۳۹۲ تعرفه مکالمات سیم کارت‌های دائمی همراه اول را به ۵۹۹ ریال افزایش داد. دولت یازدهم مصوبه همراه اول را لغو کرد و دستور داد: «مردادماه ۹۲ اجرای افزایش تعرفه‌ها متوقف شود.»

فاز اول کارت هوشمند ملی در ۱۳۹۲ تمام شد و مسئولان می‌گفتند به زودی فازهای بعدی آن هم فرا می‌رسد. سازمان ثبت احوال کشور در تابستان این سال یک سامانه درخواست کارت هوشمند ملی در مراکز استان‌های کشور راه‌اندازی کرده و گفته بود که تا پایان آذرماه فاز اول صدور کارت هوشمند ملی تمام می‌شود. این فاز همزمان با انتخابات در خردادماه شروع شد و بر اساس آن امضای الکترونیکی مندرج در کارت‌های هوشمند ملی مورد بهره‌برداری قرار گرفت که در این مرحله فقط برای مسئولان دست‌اندرکار انتخابات در وزارت کشور و استانداری‌ها و کسانی که مسئول برگزاری انتخابات بودند، کارت هوشمند ملی صادر شد. یعنی در این مرحله ۱۷۶۰ کارت هوشمند ملی صادر شد و مورد استفاده قرار گرفت.

مرکز ملی داده‌های سلامت در دولت روحانی افتتاح شد اما در واقع ثمره دولت قبل بود. سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری خدمات USSD را ایجاد و پیاده‌سازی کرد. از آنجا که در تمامی شهرها به‌ویژه تهران شماره ۱۳۷ در جایگاه پل ارتباطی میان شهروندان و شهرداری شناخته شده بود، از این رو سامانه مزبور روی سرشماره #۱۳۷* راه‌اندازی شد و بسیاری از خدماتی که پیشتر روی سایر بسترها ارائه شده بود، برای استفاده عموم شهروندان، از طریق تلفن همراه نیز فراهم شد.

پست الکترونیک ملی، اقدامی جدیدی بود که سازمان پست اولین بار از آن رونمایی کرد. سال ۱۳۹۲، زمانی که این سرویس راه افتاد، ۱۵۰ هزار نفر عضو پست الکترونیک شرکت پست بودند. هزینه اشتراک سالیانه برای پست الکترونیک یک هزار تومان بود و مشترکان باید برای ثبت‌نام در یکی از دفاتر پستی برای تکمیل ثبت‌نام خود حضور پیدا می‌کردند.

نخستین سرویس خدمات ابری شخصی بر پایه فناوری ابرمحاسباتی و رایانش ابری برای کاربران موبایل و اینترنت اواخر مهرماه ۱۳۹۲ راه‌اندازی شد. این سرویس پوشه نام داشت و متعلق به اپراتور ایرانسل بود.

streetview یک فناوری نوین و برجسته است که در آن، با استفاده از تصاویر پانورامای ۳۶۰ درجه در امتداد خیابان‌ها و معابر سطح شهر می‌توان به جزئیات بیشتری از داده‌ها و اطلاعات مورد نیاز دسترسی پیدا کرد. سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران به‌ عنوان متولی تهیه اطلاعات مکانی و توصیفی شهر تهران این سیستم را در دو فاز در دوره‌های زمانی فروردین ۱۳۹۲ و فروردین ۱۳۹۴ اجرا و پیاده‌سازی کرد.

مرکز بین‌المللی تبادل ترافیک اینترنت کشور شهریورماه تاسیس شد که هدفش ارتقای کیفیت سرویس‌های مختلف اینترنتی، کاهش هزینه‌ها و مدیریت هر چه بهتر توزیع محتوای اینترنت داخلی بود. قرار بود که مرکز بین‌المللی تبادل ترافیک اینترنت یک نقطه مشترک در راستای ایجاد شبکه ملی اطلاعات و به اشتراک‌گذاری بانک‌های اطلاعاتی دستگاه‌های حاکمیتی فراهم کند.

۲۸ آذر وی‌چت در ایران فیلتر شد. دستور فیلترینگ آن را هم کمیته تعیین مصادیق به شرکت ارتباطات زیرساخت ابلاغ کرد. جالب اینکه همزمان با فیلتر شدن تلگرام در سال ۱۳۹۶، وی‌چت از ممنوعیت خارج شد.

بهمن ۱۳۹۲، اتفاق خوش‌یمنی برای وزارت ارتباطات رخ داد. وزارت خزانه‌داری دولت آمریکا تحریم‌های مرتبط با برخی از خدمات و تجهیزات اینترنتی و مخابراتی برای استفاده شخصی کاربران ایرانی را لغو کرد. با این مجوز ایران دیگر می‌توانست بدون نیاز به دور زدن تحریم نرم‌افزار، اپلیکیشن موبایل، سخت‌افزار گوشی‌های تلفن همراه و رایانه شخصی بخرد و همچنین پرداخت برای میزبانی وب‌سایت و مواردی از این دست از دایره رژیم تحریم خارج شدند.

ابتدای دولت یازدهم کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات طرحی به اسم دستورالعمل اجرایی ارائه خدمات عمومی الزامی ارتباطات و فناوری اطلاعات (USO) را تصویب کرد که شامل چند سرویس مختلف به روستاها می‌شد. ایران ۶۴ هزار و ۷۳ روستا دارد که تا سال ۱۳۹۲، ۵۰ هزار روستای دارای بیش از ۲۰ خانوار سکنه کشور تلفن خانگی نداشتند و ۱۰ هزار روستا با کمتر از ۲۰ خانوار سکنه نیز بدون یک خط تلفن عمومی بودند.

سال ۱۳۹۳ پرتال بلیت الکترونیک برای ارائه خدماتی حول محور بلیت الکترونیک شامل بخش‌های اطلاع‌رسانی، خدمات به شهروندان و ارائه گزارش‌های مدیریتی تعریف و پیاده‌سازی شد.

یوز و پارسی جو از جمله سایت‌هایی بودند که سال ۱۳۹۳ ارائه شدند. البته رئیس سازمان فناوری اطلاعات می‌گفت که قرار است اینها جایگزین شوند و قرار هم نبود که با گوگل رقابت کنند یا ابزار فشاری برای استفاده از آن به مردم تحمیل شود. با این حال برای توسعه آن میلیاردها تومان خرج و در سال ۱۳۹۳ معرفی شدند.

آبان ماه سال ۱۳۹۳ به تدریج استان‌های مختلف هم کد شدند و این یعنی دیگر هزینه تماس‌های درون استانی یکی شد و فقط با توجه به دقیقه محاسبه می‌شد. علاوه بر این یک نرخ ۳۳۰ ریالی برای همه مکالمات بین استانی در نظر گرفته شد تا هزینه آن بین تمام شهرها برابر باشد.

ترابرد کلمه چندان رایجی نیست. ولی ترابردپذیری شماره یعنی با همان شمارهایی که در اپراتورهای دیگر دارید، به‌صورت رایگان به یک اپراتور دیگر بپیوندید. قانون این کار سال ۱۳۹۳ در کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات تصویب شد و در شهریور ۱۳۹۵ ترابردپذیری بالاخره تجاری‌سازی شد.

سال ۱۳۹۲ و پنج ماه بعد از روی کار آمدن دولت جدید، ۳۰ گیگابیت وارد شبکه پهنای باند کشور شد و در چهار ماه پایانی سال ۹۲ هم دولت ۱۰ گیگابیت به شبکه پهنای باند بین‌المللی ایران اضافه کرد. در خردادماه سال ۱۳۹۳ پروژه‌ای به نام ضربت طراحی شد که با اجرای این طرح ظرفیت شبکه اینترنت دو برابر ظرفیتی شد که از زمان تاسیس شرکت ارتباطات زیرساخت تا آن زمان واگذار شده بود. پهنای باند اینترنت با رشدی ۵۳ درصدی به ۱۸۷/۱ گیگابیت بر ثانیه برابر با ۱۲۰۷ لینک STM1 رسید؛ همزمان نیز ظرفیت IP داخل کشور از ۸۵۰ گیگابیت بر ثانیه به ۱۲۰۰ گیگابیت بر ثانیه رسید که این رقم نیز رشد ۴۱ درصدی را نشان می‌دهد؛ همچنین ترانزیت پهنای باند بین‌الملل از STM1750 به STM12350 رسید که رشدی ۲۱۳ درصدی را نشان می‌دهد. اول فروردین ۱۳۹۳ ظرفیت پهنای باند اینترنت داخلی کشور حدود ۱۵۰ گیگابیت بر ثانیه بود. آنطور که وزیر ارتباطات دولت دهم گفته بود در ابتدای دولت او ظرفیت پهنای باند بین‌الملل به ۲۲ گیگابایت رسیده بود.

ایده فعالیت اپراتورهای مجازی تلفن همراه تقریبا همزمان با FCPها شکل گرفت. FCPها سرویس‌های اینترنتی و ارتباطی ثابتی هستند که مجوز آن از سوی سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی (رگولاتوری) صادر می‌شود.

با توجه به اهمیت مدیریت و ارسال دقیق متخلفین تردد خودرو در سطح شهر تهران که توسط دوربین‌های هوشمند راهنمایی و رانندگی ثبت شده‌اند، در راستای یکی از وظایف اجرایی و نظارتی و مدیریتی شهرداری تهران و امکان یکپارچه سازی اطلاعات دوربین‌های راهنمایی و رانندگی، نظارت دقیق و مستمر و دریافت گزارش‌های موردی و تجمیعی، وجود یک سرویس کارآمد، به روز و مستقر در شهرداری تهران ضروری بود. سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران، مراحل طراحی و پیاده‌سازی سرویس ارسال تخلفات ترافیکی به پلیس ناجا را انجام می‌دهد.

اپراتورهای تلفن همراه طبق مصوبه کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات موظف شده بودند که حداکثر تا سوم آبان ۱۳۹۳ حداقل یک قرارداد عمده‌فروشی با دارندگان موافقت اصولی پروانه اپراتور مجازی تلفن همراه (MVNO) و همچنین حداکثر تا سوم آذرماه ۹۵ حداقل یک قرارداد دیگر را با سایر دارندگان موافقت اصولی پروانه MVNO منعقد کنند. در همین راستا شرکت خدمات ارتباطی رایتل در سوم خردادماه سال ۹۵ با شرکت کیش‌سل پارس به عنوان یک اپراتور مجازی به توافق رسید. در نتیجه این توافق قرارداد همکاری دو اپراتور در همان بازه زمانی تسلیم سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی شد.

نبود سامانه‌ای اینترنتی برای دریافت نویت مراجعه به مراکز معاینه فنی باعث ایجاد نارضایتی، اتلاف وقت و هزینه شهروندان تهرانی شده بود، سازمان فناوری اطلاعات شهرداری تهران در سال ۱۳۹۵ این سامانه را برای دسترسی عموم شهروندان راه‌اندازی کرد.

اطلاع‌رسانی دقیق و سریع به شهروندان از وظایف مهم و پایه‌ای شهرداری‌ها است. با توجه به اینکه استفاده از نرم‌افزارهای مبتنی بر بستر موبایل بسیار فراگیر شده بود و کاربران این حوزه هر روز بیشتر می‌شدند، سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران در اسفندماه ۱۳۹۵ با استفاده از اطلاعات مکانی پروژه نقشه همراه تهران را آماده و در اختیار شهروندان قرار داد.

آذرماه ۱۳۹۵ در نمایشگاه تلکام شبکه علمی کشور افتتاح شد. گفته می‌شد شبکه علمی، فاز دو شبکه ملی اطلاعات است. در نمایشگاه سال ۹۵ دو اپراتور تلفن همراه کشور، نمونه‌ای از نسل ۵ تلفن همراه را ارائه کردند. اپراتور اول و با اندکی فاصله، اپراتور دوم همراه از نسخه‌های آزمایشی نسل ۵ خود رونمایی کردند. این آزمایش بعدها برای گسترش 5G در کشور سرنوشت بسیاری از نقاط را رقم زد.

یکی از پروژه های مهم شبکه ملی اطلاعات، ایجاد مرکز تبادل اطلاعات (IXP) است. تا اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۶، پنج مرکز تبادل اطلاعات در شهرهای مشهد، تبریز، قم، تهران و شیراز راه‌اندازی شد. دو مرکز تبادل داده نیز در اصفهان و اهواز آماده بهره‌برداری بود که تمامی این مراکز وظیفه تبادل اطالعات دیتاسنترها (مراکز داده) را به عهده دارند. در آن زمان بالغ بر ۴۲ مرکز داده غیردولتی، ۴ پژوهشگاه و دانشگاه و مرکز داده دولتی به مرکز ملی تبادل اطلاعات تهران، ۱۲ مرکز داده غیردولتی و ۳ دیتاسنتر دولتی به مرکز ملی تبادل اطلاعات قم، یک مرکز داده غیردولتی به مرکز IXP مشهد، ۱۲ مرکز داده غیردولتی به مرکز شیراز و یک مرکز داده غیردولتی به مرکز تبریز متصل شدند.

تعداد فروشگاه‌های اینترنتی که اقدام به دریافت نماد اعتماد از مرکز توسعه تجارت الکترونیکی وزارت صنعت کردند در سال ۱۳۹۶ از ۷۰۰۰ به بیش از ۲۵۰۰۰ فروشگاه رسیده است و میزان درآمد آنها فقط از طریق پرداخت درگاه بانکی و بدون احتساب پرداخت در محل، در پایان سال ۱۳۹۵ بیش از ۷۰‌ هزار میلیارد تومان بوده است. این آمار نشان‌دهنده بهره‌گیری درست از امکانات جدید در راستای شکوفایی اقتصادی است. همچنین براساس گزارش مرکز آمار، شاهد تولید بیش از صدهزار اپلیکیشن اندرویدی در کشور در چهار سال پیش از آن بودیم و قریب به ۲۲ هزار گروه توسعه‌دهنده اپلیکیشن و صد هزار شغل در این بخش ایجاد شد.

توسعه خدمات نوین پستی ایجاد و توسعه سرویس‌های نوین پستی نظیر پست ویژه، پست تلفنی ۱۹۳، خرید و فروش اینترنتی و بازار الکترونیک، سرویس کارت‌پستال الکترونیکی، تمبر شخصی الکترونیکی، گروه پست مستقیم، وب آگهی روستایی و پست لجستیک موجب شد تا رویکردی به‌ روز از پست به نمایش گذاشته شود و تعداد خدمات پستی نوین از ابتدای دولت از ۷ خدمت تا ۲۴ خدمت در حال حاضر افزایش یابد. میزان تولید محتوای تولید داخلی در دوره کابینه یازدهم، با رشد ۳۰ برابری به ۲۰۰ گیگابایت بر ثانیه رسید، این رقم در سال ۱۳۹۲ فقط ۷ گیگابایت بر ثانیه بود. همچنین میزان استفاده کاربران از محتوای داخل با رشدی بیش از چهار برابری به ۴۰ درصد رسید؛ درحالی ‌که این رقم پیش از دولت یازدهم فقط ۱۰‌ درصد بود و اعتماد مردم به محتواهای داخلی و تلاش برای افزایش آن را نشان می‌دهد.

ظرفیت شبکه انتقال در سال ۱۳۹۲ فقط ۹۰۰ گیگابایت بر ثانیه بود اما در دولت یازدهم این میزان با رشد ۱۱ برابری به ۱۰ هزار گیگابایت رسید. ظرفیت IP داخلی نیز با رشد ۱۶ برابری نسبت به سال ۹۲ به ۱۰ هزار گیگابایت بر ثانیه رسید، درحالی که این میزان در آغاز دولت یازدهم فقط ۶۲۴ گیگابایت بود. آمار و ارقام نشان می‌دهد دولت یازدهم در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات موفق عمل کرده است.

ایجاد پارک‌های اقتصاد دیجیتال، گامی موثر برای توسعه و رونق کسب و کارهای حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات است و شرکت‌های فعال در این حوزه می‌توانند در قالب این پارک سهم بیشتری از بازار این حوزه را به دست بیاورند.

در ابتدای دولت دوازدهم ۵۰ درصد شهرهای ایران پوشش نسل سوم و چهارم داشتند اما طی هفت ماه همه شهرها این پوشش را داشتند؛ پوشش نسل سوم و چهارم تلفن همراه را دو برابر شد.

یکی از مهمترین پروژه‌های دولت دوازدهم، راه‌اندازی دولت الکترونیک بود. این اتفاق در روز جهانی ارتباطات – سال اول دولت دوازدهم – رونمایی شد که از طریق اپ‌استورهای داخلی قابل دسترسی بود که بر این اساس ارتباط مردم با دولت به صورت اختصاصی می‌شد تا ضمن ارتباط با دستگاه‌ها، همه اطلاعات تجمیع شود. برای نمونه در حوزه وزارت ارتباطات وقتی وارد اپلیکیشن می‌شوید مشخصات تمام سیم‌کارت‌ها، خطوط ثابت و اشتراک‌های فرد قابل مشاهده بود و فرد می‌تواند قبوض آن را پرداخت کند یا تغییر نشانی‌ها را انجام دهد.

طی هفت ماه ظرفیت ارتباطات بین‌الملل کشور دو برابر و ظرفیت ارتباطات داخلی از همان چیزی که از ابتدا تا الان ایجاد شده بود، سه برابر شد. به عبارتی از ۶.۴ ترابیت ظرفیت قابل استفاده از شبکه داخلی به ظرفیت ۱۸.۲ ترابیت رسید.

توسعه بانکداری الکترونیکی در ۱۰۰۰ روستا نیز به منظور تحقق عدالت اجتماعی و کاهش شکاف دیجیتالی و ارائه خدمات به مناطق محروم و کمتر برخوردار در یکصد روز فعالیت دولت دوازدهم انجام شد.

در راستای اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی و واگذاری امور به مردم و بخش خصوصی و ایجاد فضای رقابتی و نظام‌مند کردن پست کشور، مزایده انتخاب اپراتور خصوصی پستی برگزار و دو اپراتور «ترن پارت تی باکس» و «کنسرسیوم حمل و نقل کالاهای تهران (پیک بادپا)» انتخاب شدند که پروانه فعالیت این دو شرکت صادر و طی مراسمی اعطا شد.

در حوزه فضایی نیز ارتقا مکانیزاسیون در صنعت کشاورزی و تحول در سامانه‌های نوین آبیاری، تشخیص سطوح زیر کشت، پایش شاخص‌های سلامتی گیاه با بهره گیری تلفیقی از سنسورها و تصاویر ماهواره‌ای، اینترنت اشیا و حسگرها، از جمله کاربردی کردن صنعت فضایی در کشاورزی است که در یکصد روز نخست فعالیت دولت دوازدهم در وزارت ارتباطات انجام شد.

یکی دیگر از اقدامات مهم وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تدوین برنامه حمایتی صیانت از کودکان در فضای مجازی بود که به منظور کاهش آسیب‌های اجتماعی فضای مجازی «سند حمایتی و برنامه اقدام برای توسعه خدمات فضای مجازی کودک و نوجوان» تدوین شد که اجرای آن با حمایت از بخش خصوصی تولیدکننده محتوا و صنایع داخلی انجام می‌شود.

با هدف ایجاد فرصت برابر برای استفاده از خدمات دولت الکترونیکی برای معلولان، قابلیت دسترسی خدمات درگاه ملی دولت هوشمند برای نابینایان و کم‌بینایان به‌ عنوان پنجره واحد خدمات دولت به مردم به صورت فایل صوتی در صد روز نخست انجام شد.

فاز اول ارائه اینترنت بی‌سیم (وای فای) رایگان توسط اپراتورهای غیردولتی در برخی از امکان عمومی پرتردد اجرا شد، که قرار بود در آینده گسترش پیدا کند.

طرح رجیستری و ثبت گوشی‌های تلفن همراه به منظور جلوگیری از قاچاق گوشی و ساماندهی بازار در صد روز نخست دولت دوازدهم به مرحله اجرا رسید که با اجرای آن، ۱۰۰ درصد میزان واردات گوشی از مبادی رسمی افزایش یافت.

شرکت ارتباطات زیرساخت طی بازه زمانی یک ساله برای تامین بستر مناسب جهت نقش‌آفرینی دیگر نهادها در توسعه زیرساخت‌های ارتباطی اقدامات گوناگونی را انجام داد. از جمله افزایش بیش از ۱۰۰ درصدی ظرفیت پهنای باند شبکه انتقال به Gbps ۲۲۱۹۱ به منظور تامین نیازهای مشتریان و اپراتورهای مخابراتی و همچنین شبکه دیتای شرکت در بخش انتقال، افزایش بیش از ۸۰ درصدی ظرفیت پهنای باند اینترنت بین‌الملل از Gbps ۹۹۵ به Gbps ۱۰۸۵ در بازه زمانی یک ساله به منظور تامین نیاز اپراتورهای مخابراتی ثابت، همراه و ارائه‌دهنده خدمات اینترنت.

شرکت ارتباطات زیرساخت با طراحی و اجرای پروژه IGW، شبکه Ring مجزا ایجاد کرد که ضمن جلوگیری از قطعی‌ها، موجب افزایش ظرفیت، بهبود کیفیت و پایداری نیز می‌شد.

فراهم‌سازی امکان دسترسی ۳۶ هزار روستا با شبکه سیمی و wll مخابرات، اقدام برای هوشمندسازی مدارس، عرضه حدود ۱۳ هزار مودم رایگان در روستاها، تأمین ۱۲۵۰ دستگاه ATM برای ارائه خدمات خرده بانکداری در روستاها و پیشبرد برقراری خدمت تلفن خانگی از دیگر برنامه‌های مهم در عرصه انقلاب دیجیتال بود.

مدیریت استقرار IPv6 در شبکه IP کشوری با تهیه نقشه راه راهبردی جامع IPv6 و پیاده‌سازی IPv6 در شبکه برخی از اپراتورها مانند همراه اول و ایرانسل نیز انجام شد.

خردادماه ۱۳۹۶ مرکز تبادل ترافیک داده اهواز افتتاح شد. این پروژه باعث می‌شد که ارتباطات داخلی در کشور فقط از مسیر تهران صورت نگیرد و کیفیت اینترنت بالاتر برود. در سال‌های بعد مرکز تبادل ترافیک در شهرهایی مانند تهران، تبریز، مشهد و شیراز افتتاح شد.

در تیرماه ۱۳۹۶ سامانه‌ دسترسی آزاد به اطلاعات آغاز به‌کار کرد. سامانه‌ای که از طریق آن، شهروندان می‌توانستند از نهادهای حکومتی سؤال بپرسند و نهادها نیز ملزم به پاسخگویی شده بودند. محمود واعظی، وزیر وقت ارتباطات و فناوری اطلاعات در زمان معرفی سامانه دسترسی آزاد به اطلاعات، آن را یکی از فرآیندهای دموکراسی دانست.

وزارت ارتباطات دولت یازدهم گزارش داد که ظرفیت پهنای باند آی.‌پی داخل به هفت هزار و ۷۸۷ گیگابیت بر ثانیه رسیده است. همچنین ظرفیت پهنای باند اینترنت بین‌الملل به یک هزار و ۸۰۵ گیگابیت بر ثانیه رسید بود. پهنای باند اینترنت از ۶۲۴ گیگابیت بر ثانیه در آغاز دولت یازدهم به بیش از ۱۰ هزار گیگابیت بر ثانیه در ابتدای دولت دوازدهم رسید.

وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در دولت دوازدهم به دلیل جوانگرایی در سطوح مختلف مدیریتی و کارشناسی خود، از همان ابتدا به دنبال راهکارهای کارآمد کوتاه مدت و بلند مدت برای حمایت‌ ملموس از کارآفرینی‌های حوزه فاوا به ویژه کسب‌وکارهای نوپا بود. در همین راستا تهیه پیش‌نویس سند توسعه اقتصاد دیجیتال و هدف‌گذاری افزایش سهم ارزش افزوده اولیه فناوری اطلاعات از تولید ناخالص داخلی کشور به میزان ۱.۵ درصد در دستور کار قرار گرفت که موجب تامین اعتبار ۶۵۰۰۰ میلیون ریالی در سرفصل حمایت و مشارکت در توانمندسازی کسب‌وکارهای نوپا در شش منطقه کشور در سال ۱۳۹۷ شد و با اجرای نقشه راه تحقیق، توسعه و استفاده از ظرفیت‌های فناورانه جدید مانند IOT، Data Big، G5، Cloud computing، مهندسی کوانتومی و… این مسیر به اهداف درخشان خود منتهی شد.

به منظور تامین زیرساخت‌های حقوقی مورد نیاز، پنج لایحه از سوی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تدوین شد. این لوایح با موضوعات صیانت و حفاظت از داده‌ها، حکمرانی الکترونیکی، تراکنش‌های الکترونیکی، شناسه‌های الکترونیکی و مسئولیت ارائه‌دهندگان خدمات فناوری اطلاعات آماده شدند و سعی بر ترسیم نظام حقوقی سایبری کشور داشت و ضلع مهم تامین زیرساخت‌های حقوقی را فراهم می‌ساخت.

تهیه طرح تکاپو با همکاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با پیش‌بینی اعتباری معادل ۲۰ هزار میلیارد ریال و تهیه طرح نوآفرین با رویکرد ایفای سه نقش تسهیلگر، توانمندساز و پیشران با هدف دستیابی به اهدافی مانند ایجاد بخش خصوصی پیشگام، ۱۰۰ هزار شغل و دسترسی گروه‌های نوآور به فرصت‌های رشد در پنج منطقه کشور صورت گرفت.

توجه به فناوری‌های روز دنیا نیز در کنار توسعه داخلی مد نظر قرار گرفته شد. تهیه اسناد پشتیبان و راه‌اندازی اولین ارز دیجیتال ملی توسط پست بانک ایران، نشان از آن داشت که برنامه‌ریزی‌های راهبردی و توسعه محور صورت گرفته در وزارت ارتباطات رو به پیشرفتی قابل ملاحظه در تقویت اقتصاد دانش‌بنیان حوزه ICT دارد. راه‌اندازی پلتفرم داده باز (Data Open) برای دسترسی مردم و کسب‌وکارها به داده‌های مورد نیاز خود و شفافیت دولت و پیشرفت بخش خصوصی نیز از دیگر اقدامات مهم بود.

در اقدامی راهبردی، ۲۳ پروژه اولویت‌دار دولت الکترونیکی، شامل ۱۱۱ خدمت و ۱۶۵ زیرخدمت احصاء شد و سقف زمان‌بندی اجرای آن‌ها آذرماه ۱۳۹۹ معین شد. از جمله این پروژه‌ها می‌توان به استقرار سامانه آدرس منحصر به فرد مکان محور اشخاص حقیقی و حقوقی، استقرار هویت هوشمند اشخاص حقیقی و حقوقی، استقرار و کاربردی شدن امضای الکترونیکی در کلیه تبادلات و اسناد، ساماندهی دفاتر پیشخوان، بهره‌برداری کامل سامانه ستاد، توسعه و استقرار نظام جامع سلامت الکترونیکی، بهره‌برداری از سیستم مالیات الکترونیکی، ایجاد نظام بیمه الکترونیکی، بهره‌برداری از سامانه اعتبارسنجی مدارک آموزش رسمی کشور و… اشاره کرد.

تدوین و اجرای برنامه اقدام مشترک کتابخانه ملی ایران و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات برای دیجیتال‌سازی حافظه تاریخی ایرانیان و ارائه داده‌های حاصل از آن به صورت داده باز در اختیار کسب‌وکارهای نوپا از جمله این دستاوردها است. ارتقاء سهم محتوا با زبان فارسی در وب از ۱٫۲ درصد به ۲ درصد در بازه زمانی یک ساله از جمله مهم‌ترین اقداماتی است که منجر به تثبیت جایگاه این زبان فاخر در سطح جهانی با رده‌بندی بالاتر از زبان‌های ترکی، عربی و چینی شد.

به لطف سرعت فزاینده رشد فناوری، از کودکان تا سالخوردگان جامعه همگی به شکلی با فضای مجازی درگیرند و روزگارشان بدون آن نمی‌گذرد. این‌طور می‌شود که سخن گفتن از کارنامه دولت به خصوص وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در حوزه انقلاب دیجیتال از سال ۱۳۹۲ تا ۱۴۰۰ رویکردی متفاوت می‌طلبد. گرچه به طور حتم اقدامات و عملکردهای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به طور خاص و دولت یازدهم و دوازدهم به طور عام بسیار گسترده‌تر بوده، با این حال آنچه تاکنون به آن پرداخته شد، صرفا راه‌اندازی و اجرای پروژه‌ها بوده است. در این میان به طور حتم کاستی‌هایی وجود داشته که نمی‌توان نافی آنان بود، با این حال خلاصه عملکردهای منتشر شده دولت یازدهم و دوازدهم و نگاه رو به توسعه‌ای آنان به حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات گویای اقدامات مثبت و رو به جلویی نسبت به دوره‌های مشابه خود بوده است.