حسن روحانی، متولد ۲۱ آبان ۱۳۲۷، سرخه سمنان
نام پدر: اسدالله فریدون، نام مادر: سکینه پیوندی
تحصیلات و مدارج علمی: اجتهاد از حوزه علمیه قم؛ دکترای حقوق از دانشگاه کلدونیان گلاسکو (لیسانس حقوق از دانشگاه تهران)؛ وکیل پایه یک دادگستری؛ استاد پژوهشی مرکز تحقیقات استراتژیک.
سوابق انقلابی: فعال در نهضت اسلامی از سال ۱۳۴۱؛ سخنران انقلابی و مشهور در دهه ۱۳۵۰؛ مبتکر لقب «امام» برای رهبر انقلاب حضرت آیت‌الله العظمی خمینی.
دفاع مقدس: عضو شورایعالی دفاع؛ رئیس ستاد قرارگاه خاتم الانبیاء(ص)؛ فرمانده پدافند هوایی کل کشور؛ عضو شورایعالی پشتیبانی جنگ و رئیس کمیته اجرایی آن؛ معاون جانشین فرمانده کل قوا، دارای نشان درجه دو فتح و نشان درجه یک نصر.
مسئولیت‌های پیشین: ریاست‌جمهوری اسلامی ایران (دوره یازدهم و دوازدهم)، نماینده پنج دوره مجلس شورای اسلامی و نایب رئیس اول مجلس (دوره چهارم و پنجم)؛ مشاور امنیت ملی رئیس‌جمهور و دبیر شورایعالی امنیت ملی؛ عضو و رئیس شورای سرپرستی صداوسیما، عضو هیأت امنای دانشگاه‌های تهران و منطقه شمال، نماینده مقام معظم رهبری در شورایعالی امنیت ملی، عضو مجلس خبرگان رهبری (دوره سوم و چهارم)؛ عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام؛ رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک.
مسئولیت‌های فعلی: نماینده مردم تهران در مجلس خبرگان رهبری (دوره پنجم).
حسن روحانی متولد ۲۱ آبان ۱۳۲۷، ۱۰ محرم‌الحرام ۱۳۶۸ هجری قمری[طبق شناسنامه] اما در اصل ۹ دی ۱۳۲۷، ۲۸ صفر ۱۳۶۸ قمری و ۳۰ دسامبر ۱۹۴۸] در شهر سرخه، در استان سمنان است.
او در خانواده‌ای مذهبی و مبارز به دنیا آمد. پس از تحصیلات ابتدایی، در سال ۱۳۳۹ دروس حوزوی را ابتدا در حوزه علمیه سمنان آغاز کرد و سپس در سال ۱۳۴۰ برای ادامه تحصیل به حوزه علمیه قم عزیمت نمود.
دوران کودکی او عمدتا در روستا گذشت. تربیت پدر به گونه‌‌ای بود که از سن ده سالگی به تدریج توانست خوداتکا شود؛ به طوری که در تابستان سال‌های ۱۳۳۷ و ۱۳۳۸ مشغول به کار شد، تا مخارج تحصیلات را خود تأمین کند. این روند موجب شد که در سال ۱۳۴۴ در سن ۱۷ سالگی به طور کامل روی پای خود بایستد و بتواند بدون کمک خانواده، به زندگی ساده خویش ادامه دهد.
به دنبال علم از قم تا اروپا
حسن روحانی پس از اتمام دوره دبستان، به خواست پدر و تمایل خود، به تحصیل علوم دینی در حوزه علمیه سمنان روی آورد. وی به سبب تربیت خانوادگی و اثرپذیری از خلق و خوی استادانش، به سحرخیزی، تهجد و انجام مستحبات، مقید بود. در این دوره، او مجذوب اساتید خود، به خصوص مرحوم حجت‌الاسلام نجات و مرحوم علامه حائری سمنانی شد و از طریق ایشان بود که با امام خمینی(ره) که در آن هنگام از مدرسین والامرتبه حوزه علمیه قم بود، آشنا شد و اشتیاق و آرزوی دیدار آن بزرگوار در دلش شکوفا گشت.
وی در تابستان ۱۳۴۰ برای ادامه تحصیل عازم حوزه علمیه قم شد و وارد مدرسه‌‌ای شد که از همان سال با مدیریت دکتر بهشتی و همکاری تنی چند از مدرسین حوزه، برنامه درسی نوینی در آن به اجرا درآمده بود. در این مدرسه، طلاب می‌بایست افزون بر دروس حوزوی، مواد درسی دیگری از جمله ادبیات زبان فارسی، انگلیسی، ریاضیات و تاریخ اسلام را نیز به عنوان مواد درسی بگذرانند؛ و با استفاده از شیوه‌های جدید آموزش، مراحل مختلف دروس حوزوی را طی کنند.
او در دوره سطح از اساتید معروفی چون حضرات آیات آدینه‌وند، دوزدوزانی، اعتمادی، صلواتی، محمد شاه‌آبادی، فاضل لنکرانی و سلطانی بهره جست و در دروس خارج از محضر اساتید و بزرگانی همچون حضرات آیات عظام سید محمد محقق‌داماد، شیخ مرتضی حائری و سید محمدرضا گلپایگانی استفاده کرد. او همزمان با آموختن دروس حوزوی، در سال ۱۳۴۷ موفق به اخذ دیپلم شد و در سال ۱۳۴۸ به دانشگاه تهران راه یافت و در سال ۱۳۵۱ دانشنامه لیسانس خود را در رشته حقوق قضایی دریافت کرد.
علاقه ویژه به آموختن علوم روز، منجر به ادامه تحصیل در غرب شد، و او موفق به دریافت مدرک کارشناسی ارشد (M. Phil) در رشته حقوق عمومی و اخذ دانشنامه دکتری (Ph. D) در رشته حقوق اساسی از دانشگاه گلاسکو (Glasgow Caledonian University) شد.
این طلبه جوان از شانزده سالگی کار سخنرانی و حضور در عرصه اجتماع را آغاز کرد و در اولین سفر تبلیغی خود در تویسرکان، توسط مأمورین شهربانی دستگیر و بازداشت شد.
با این حال، علیرغم ایجاد مشکلات فراوان از سوی ساواک، تا پیروزی انقلاب اسلامی به فعالیت تبلیغی و اقدامات انقلابی خود ادامه داد. او به رغم داشتن مدرک لیسانس حقوق از دانشگاه تهران، از فعالیت در دادگستری و قضاوت پرهیز کرد و همچنان به کار تبلیغ و سخنرانی و مبارزه با رژیم شاهنشاهی ادامه داد و به زودی از سخنوران پرآوازه روحانی شد؛ به گونه‌‌ای که در سال‌های ۱۳۵۳ تا ۱۳۵۷ به عنوان یکی از مطرح‌ترین سخنرانان کشور در مجامع دینی و سیاسی شناخته می‌شد.
او در تمام طول زندگی خود در حوزه و خارج از آن، از مکتب فکری عالمان فرزانه‌‌ای که سیاست اسلامی را مبنای استقلال، آزادی و حکومتی اسلامی - مردمی در ایران می‌دیدند، بهره می‌گرفت؛ فرهیختگانی چون امام خمینی، آیت‌الله شهید مطهری و آیت‌الله شهید دکتر بهشتی.
حسن روحانی در مهرماه ۱۳۵۷ با پیوستن به امام خمینی در پاریس، طبق نظر ایشان به سخنرانی در شهرهای مختلف اروپا پرداخت؛ و بدین منظور با سفر به این شهرها، برای دانشجویان ایرانی از شکل‌گیری و روند انقلاب و ویژگی‌های حکومت اسلامی سخن گفت. آشنایی او با محیط علمی و دانشگاهی اروپا و فرهنگ غرب - با ویژگی‌های مثبت و منفی آن - موضوعی تأثیرگذار در جامعیت و نحوه اندیشه و نظر او در مسائل جهانی و همچنین در مدیریت وی در سال‌های بعد از پیروزی انقلاب اسلامی شد.
او دارای مرتبه اجتهاد از حوزه علمیه قم؛ دکتری (Ph.D) حقوق اساسی از دانشگاه کلدونیان گلاسکو؛ فوق لیسانس (M.Phil) حقوق عمومی از همان دانشگاه؛ و لیسانس حقوق قضایی از دانشگاه تهران است.
مبارز و انقلابی پرشور
حسن روحانی همزمان با شروع نهضت اسلامی در سال ۱۳۴۱، فعالیت‌های انقلابی خود را آغاز کرد. نخستین بار در سال ۱۳۴۱ تحت تعقیب قرار گرفت و در سال ۱۳۴۴، زمانی که تنها ۱۷ سال داشت، دستگیر شد. او در طول مبارزه بارها بازداشت و ممنوع‌المنبر شد؛ با وجود این، در سال‌های ۱۳۵۳ تا ۱۳۵۷ در بسیاری از شهرستان‌های ایران به سخنرانی‌های پرشور و انقلابی پرداخت، از رفسنجان و پم و گرگان و سمنان و شیراز گرفته تا یزد و اصفهان و قم و گلپایگان و خوانسار و بندرعباس و دیگر شهرستان‌های کشور.
اما سخنرانی‌های مهر ۱۳۵۶ وی در مسجد امام قم، تحولی در این شهرستان و شوری انقلابی در محافل سیاسی حوزه علمیه وجود آورد. قرار بود سخنرانی وی در این مسجد به مدت ده شب ادامه یابد، اما در شب ششم، سخنرانی او با دخالت مأمورین تعطیل شد و او که تحت تعقیب ساواک بود، توسط برخی انقلابیون با لباس مبدل از قم فراری داده شد.
سخنان انقلابی او در همان سال در مسجد حکیم اصفهان نیز به قدری تأثیرگذار بود که از شب دوم نه تنها صحن و شبستان‌های این مسجد بزرگ، بلکه کوچه‌های اطراف و بخشی از بازار و خیابان‌های اطراف نیز مملو از جمعیت می‌شد و تعداد زیادی از جوانان و انقلابیون از شهرستان‌های اطراف برای استماع این سخنرانی‌ها به اصفهان می‌آمدند؛ سخنرانی‌هایی که مجموعه آن در کتابی تحت عنوان گاه «مقدمه‌‌ای بر تاریخ امامان شیعه» منتشر شده است.
یکی از نقاط برجسته در تاریخ مبارزات دکتر روحانی، به کار بردن لقب «امام» و اعلام شجاعانه آن در آبان ۱۳۵۶، برای رهبر کبیر انقلاب اسلامی، آیت‌الله‌العظمی سید روح‌الله خمینی بود. وی به دعوت آیت‌الله شهید مرتضی مطهری، سخنرانی مجلس بزرگداشتی را که به مناسبت رحلت آیت‌الله سید مصطفی خمینی در اول آبان ۱۳۵۶ از سوی جمعی از روحانیون و شخصیت‌های مبارز در مسجد ارک تهران برگزار شده بود، بر عهده گرفت و برای نخستین بار در این مجلس پیشنهاد کرد که همگان، از عنوان و لقب «امام» برای آیت‌الله العظمی خمینی استفاده کنند، و خود نیز در همان مجلس از ایشان با عنوان امام خمینی یاد کرد. این سخنرانی به قدری مورد توجه جوانان و انقلابیون سراسر کشور قرار گرفت که ده‌ها هزار نسخه نوار این سخنرانی ظرف چند هفته نه تنها در داخل کشور، بلکه در اقصی نقاط جهان مانند اروپا و آمریکا پخش شد و در اختیار جوانان علاقه‌مند و دانشجویان قرار گرفت.
روحانی پس از این سخنرانی، برای مدتی مخفی شد، زیرا ساواک همه جا به دنبال دستگیری وی بود. در ماه‌های محرم و صفر نیز با نام مستعار «اسلامی» به سخنرانی‌های انقلابی خود ادامه داد. در دی‌ماه همان سال که چند شب در شهرستان نهاوند سخنرانی می‌کرد، بعد از سخنرانی شب سوم که مصادف با حوادث ۱۹ دی قم شد، شهربانی نهاوند مأمور دستگیری او شد که توانست با تلاش شهید حیدری و دوستانش با لباس مبدل از نهاوند خارج شود.
روحانی در حالی که در سراسر کشور ممنوع‌المنبر بود، در اجتماع بزرگ مردم یزد در فروردین ۱۳۵۷ سخنرانی کرد و بعد از سخنرانی، مخفیانه از یزد خارج شد و به بندرعباس رفت. از آن پس، برای دستگیری وی، منزلش در تهران تحت مراقبت دائم ساواک قرار گرفت، که در اردیبهشت ۱۳۵۷ به توصیه دکتر بهشتی و استاد مطهری از کشور خارج شد و در خارج از کشور نیز به اقدامات انقلابی و سخنرانی و تبلیغ ادامه داد.
از مجلس تا جبهه
حسن روحانی با پیروزی انقلاب اسلامی و در اولین اقدام، در سال ۱۳۵۸ در کنار حضرت آیت‌الله خامنهای به ساماندهی ارتش و پادگان‌های ازهم‌پاشیده پرداخت و توانست در طول سال ۱۳۵۸ با کمک و یاری دیگر فعالان، ارتش جمهوری اسلامی ایران را سامان و انجمن‌های اسلامی خودجوش در درون ارتش را در چارچوب مدون و مصوبی قرار دهد؛ به گونه‌‌ای که ارتش توانست در همین سال در برابر حرکت‌های ضد انقلابی در غرب کشور به خوبی ایستادگی کند و امنیت را به این مناطق بازگرداند و سال بعد در برابر تهاجم ارتش عراق، شجاعانه از کشور دفاع کند.
او همزمان در عرصه سیاسی کشور نیز فعال بود و در اسفند ۱۳۵۸ به نمایندگی مردم سمنان در مجلس شورای اسلامی انتخاب شد. روحانی در پنج دوره قانونگذاری به مدت بیست سال (از سال ۱۳۵۹ تا ۱۳۷۹) در مجلس حضور فعال داشت. نایب رئیس مجلس (در دوره‌های چهارم و پنجم)، ریاست کمیسیون دفاع (دوره‌های اول و دوم) و سیاست خارجی (دوره‌های چهارم و پنجم)، عضویت و ریاست شورای سرپرستی سازمان صداوسیما از سال ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۲ را می‌توان از جمله مسئولیت‌های او برشمرد. تلاش برای تشکیل جلسه عقلاء از دو جناح سیاسی فعال در مجلس جهت هماهنگی و همنواختی در تصمیم‌گیری‌های کلان کشور نیز از دیگر اقدامات وی در مجلس شورای اسلامی بود.
دکتر روحانی در دوران دفاع مقدس، به طور همزمان مسئولیت‌های متعددی را عهده‌دار بود؛ مسئولیت‌هایی همچون عضویت شورایعالی دفاع از سال ۱۳۶۱ تا ۱۳۶۷) تا معاونت فرماندهی جنگ (از سال ۱۳۶۲ تا ۱۳۶۴)، و از ریاست ستاد قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیاء(ص) (از سال ۱۳۶۴ تا ۱۳۶۶) تا فرماندهی پدافند هوایی کل کشور (از سال‌های ۱۳۶۴ تا ۱۳۷۰). در سال‌های ۱۳۶۵ تا ۱۳۶۷ نیز عضو شورایعالی پشتیبانی جنگ و رئیس کمیسیون اجرایی آن بود و سپس از سال ۱۳۶۷ تا ۱۳۶۸ در سمت معاونت جانشین فرماندهی کل قوا فعالیت کرد.
او به پاس خدمات و به عنوان فرمانده و مسئول ارشاد در میان دیگر فرماندهان عالی‌رتبه دفاع مقدس، مفتخر به دریافت نشان درجه دو فتح شد. همچنین از میان مسئولان پشتیبانی جنگ نیز به دریافت نشان درجه یک نصر از مقام معظم رهبری نائل گردید.
برخی مسئولیت‌های دکتر روحانی
۱. نماینده پنج دوره مجلس شورای اسلامی (از سال ۱۳۵۹ تا ۱۳۷۹)؛ رئیس کمیسیون دفاع (دوره اول و دوم)؛ نایب رئیس اول مجلس و رئیس کمیسیون سیاست خارجی (دوره چهارم و پنجم).
۲. نماینده دوره سوم، چهارم و پنجم مجلس خبرگان رهبری (از ۱۳۷۹ تا امروز).
۳. عضو و رئیس شورای سرپرستی صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران (۱۳۶۲-۱۳۵۹).
۴. دبیر شورایعالی امنیت ملی به مدت ۱۶ سال (از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۸۴).
۵. مشاور امنیت ملی رئیس‌جمهور به مدت ۱۳ سال (۱۳۶۸ تا ۱۳۷۶ و از ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۴)
۶. عضو هیات امنای دانشگاه‌های تهران و منطقه شمال (از سال ۱۳۷۴ تا ۱۳۷۸).
۷. عضو شورایعالی دفاع (از سال ۱۳۶۱ تا ۱۳۶۷).
۸. رئیس ستاد مرکزی قرارگاه خاتم‌الانبیاء(ص) (از سال ۱۳۶۴ تا ۱۳۶۶)
۹. فرماندهی پدافند هوایی کل کشور (از سال ۱۳۶۴ تا ۱۳۷۰)
۱۰. عضو شورایعالی پشتیبانی جنگ (از سال ۱۳۶۵ تا ۱۳۶۷)
۱۱. رئیس کمیسیون اجرایی شورایعالی پشتیبانی جنگ (از سال ۱۳۶۵ تا ۱۳۶۷)
۱۲. معاون جانشین فرماندهی کل قوا (از سال ۱۳۶۷ تا ۱۳۶۸)
شورایعالی امنیت ملی
پس از بازنگری قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و تشکیل نهاد شورایعالی امنیت ملی، دکتر حسن روحانی به سمت نمایندگی مقام رهبری در این شورا و دبیری آن برگزیده شد.
او به مدت ۱۶ سال (از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۸۴) در دوره‌های ریاست‌جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی و سید محمد خاتمی، دبیر شورایعالی امنیت ملی بود. همچنین به مدت ۱۳ سال (از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۶ و از ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۴) مشاور امنیت ملی رؤسای‌جمهور وقت نیز بوده است.
متن حکم مقام معظم رهبری برای انتصاب او در شورایعالی امنیت ملی به این شرح است:
بسم الله الرحمن الرحیم
جناب حجت‌الاسلام والمسلمین آقای حاج شیخ حسن روحانی دامت تأییداته
در اجرای اصل یکصد و هفتاد و ششم قانون اساسی و با توجه به تجربیات ممتد و آگاهی‌های ارزشمند جنابعالی در زمینه مسائل دفاعی کشور شما را به نمایندگی خود در شورایعالی امنیت ملی برای مدت سه سال منصوب می‌کنم. انتظار می‌رود که با شرکت فعالانه در آن شورا و تبادل نظر با اینجانب به پیشرفت مأموریت‌های مهم آن شورا کمک نمایید. توفیق شما را از خداوند متعال مسئلت می‌نمایم.
سید علی خامنهای
۶۸.۸.۲۲
حکمی که توسط مقام معظم رهبری در ۸ نوبت تکرار شده و دکتر روحانی همواره در سمت نماینده مقام معظم رهبری در شورایعالی امنیت ملی بوده و ماموریت‌های دیپلماتیک مهمی را انجام داده است از جمله:
- تصمیمات سرنوشت‌ساز پس از برقراری آتش‌بس با عراق به ویژه موضوع تبادل نامه‌ها بین صدام حسین و آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی رئیس‌جمهور ایران که منتهی به خروج کامل ارتش عراق از خاک ایران،
آزادی اسرای جنگی و محکومیت عراق در سازمان ملل متحد به عنوان متجاوز شد؛
- اعلام بی‌طرفی فعال در حمله ائتلاف به عراق برای آزادی کویت و تأمین منافع کشور؛
- دور کردن کشور از درگیری با ترکیه و تنظیم روابط با آن کشور پس از توقیف کشتی کپ‌مالیس در دریای سیاه
- تصمیم‌گیری پس از فروپاشی شوروی، ایجاد روابط نزدیک با کشورهای تازه استقلال‌یافته و تضمین امنیت ملی کشور؛
- تصمیم‌گیری در نحوه برخورد با طالبان، دور کردن کشور از جنگ و اقدامات پس از حمله آمریکا به افغانستان؛
- ساماندهی رابطه با عراق پس از سقوط صدام حسین و رفع تهدیدات مرزی؛
- مذاکرات هستهای با قدرت‌های اروپایی
شیخ دیپلمات
یکی از درخشان‌ترین دوره‌های فعالیت سیاسی دکتر روحانی، مسئولیت او در سمت مذاکره‌کننده ارشد هستهای کشورمان بوده است. هدف او دور کردن کشور از خطر جنگ و ارجاع پرونده هستهای ایران به شورای امنیت سازمان ملل و تحریم‌ها و فشارهای بین‌المللی بود که فرصتی را فراهم آورد تا فناوری هستهای ایران تکمیل گردد (این فناوری پس از دو سال ادامه و تلاش در بهار ۱۳۸۴ تکمیل شد) و صلح‌آمیز بودن فعالیت هستهای ایران را به گونه‌‌ای به اثبات رساند که در اجلاس آذرماه ۱۳۸۳، شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به اتفاق آراء، به صلح‌آمیز بودن فعالیت هستهای ایران اعتراف کند. در عین حال، فعالیت مستمر او در پرونده هستهای، فرصت مناسبی را برای تقویت روابط با کشورهای مختلف فراهم آورد و آمریکا را علیرغم تلاش‌هایش در این زمینه (طبق اعتراف وزیر خارجه وقت آمریکا) به انزوا کشاند.
۲۲ دستاورد ملی در طول ۲۲ ماه تلاش هستهای
دکتر روحانی در خلال مسئولیت ۲۲ ماهه خود در پرونده هستهای، توانست دستاوردهایی برای امنیت ملی و ایجاد فرصت لازم جهت تکمیل و توسعه فناوری هستهای برای کشور به ارمغان آورد، از جمله:
۱. رفع تهدیدات و از بین بردن زمینه‌های حمله نظامی به ایران؛
۲. جلوگیری از ارجاع پرونده به شورای امنیت سازمان ملل و در نتیجه جلوگیری از تحریم؛
۳. ایجاد نوعی شکاف در جبهه غرب؛
۴، تثبیت حقوق ایران در زمینه فناوری صلح‌آمیز هستهای؛
۵. مهار جنجال‌های سیاسی و تبلیغاتی غرب؛
۶. تبدیل تعلیق اجباری به تعلیق داوطلبانه، محدود کردن تعلیق صرفا به گازدهی در نطنز و ادامه فعالیت در سایر زمینه‌ها؛
۷. تکمیل UCF اصفهان؛
۸. ادامه کلیه فعالیت‌های لازم در زیرزمین نطنز؛
۹. تولید آب سنگین اراک؛
۱۰. ادامه فعالیت در بخش راکتور آب سنگین اراک؛
۱۱. تولید ۳۰۰۰ دستگاه سانتریفیوژ؛
۱۲. تولید کیک زرد در بندرعباس؛
۱۳. حل و فصل مسائل باقیمانده در آژانس؛
۱۴. اعتراف شورای حکام آژانس به عدم انحراف و صلح‌آمیز بودن فعالیت هستهای ایران )در اجلاس نوامبر ۲۰۰۴)؛
۱۵. خروج پرونده ایران از حالت اضطراری در آژانس (در نوامبر ۲۰۰۴)؛
۱۶. آماده نمودن آژانس جهت اعلام چارچوب تضمین عینی (در فوریه ۲۰۰۵)؛
۱۷. موفقیت در کمیته رویکردهای چندجانبه هستهای (MNA)؛
۱۸. عضویت (ناظر) ایران در سازمان تجارت جهانی (WTO)؛
۱۹. فعال کردن مجدد مذاکرات مربوط به موافقتنامه تجارت و همکاری با اروپا (TCA)؛
۲۰. به شکست کشاندن برنامه‌ریزی آمریکا و غرب در اجلاس سال ۲۰۰۵ در بازنگری معاهده عدم اشاعه سلاح‌های هستهای (NPT) در نیویورک؛
۲۱. ساماندهی گروه کشورهای همفکر؛
۲۲. آماده کردن کشور برای شرایط اضطراری
مجلس خبرگان
حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر حسن روحانی در انتخابات میان‌دوره‌‌ای سومین دوره مجلس خبرگان رهبری در ۲۹ بهمن ۱۳۷۸ از حوزه انتخابیه استان سمنان، به نمایندگی مجلس خبرگان رهبری انتخاب شد و در سال ۱۳۸۵ مردم استان تهران، او را به عنوان نماینده خود در چهارمین دوره این مجلس برگزیدند. سمت‌های وی در مجلس خبرگان رهبری، ریاست کمیسیون سیاسی - اجتماعی این مجلس (از ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۵)، و عضویت هیات رئیسه و ریاست دفتر تهران دبیرخانه این مجلس (از ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۷) بود. او در انتخابات پنجمین دوره مجلس خبرگان رهبری که ۷ اسفند ۱۳۹۴ برگزار شد، از سوی مردم تهران به عنوان نماینده این مجلس انتخاب شد.
مجمع تشخیص مصلحت نظام
دکتر حسن روحانی در کنار مسئولیت‌های اجرایی، همواره فعالیت‌های علمی خود را نیز پی گرفته است. وی از سال ۱۳۷۴ تا ۱۳۷۸، عضو هیأت امنای دانشگاه‌های تهران و منطقه شمال بوده و از سال ۱۳۷۱ نیز مسئولیت مرکز تحقیقات استراتژیک (یکی از معتبرترین مراکز پژوهشی کشور) را برعهده داشته است. روحانی با مرتبه علمی استاد پژوهشی، دارای کتاب‌ها و مقالات متعددی به زبان‌های فارسی، انگلیسی و عربی است.
او ۱۸ اردیبهشت ۱۳۷۰ با حکم رهبر معظم انقلاب، همراه با دکتر حسن حبیبی به عضویت مجمع تشخیص مصلحت نظام درآمد.
متن حکم به این شرح است:
بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم
جناب آقای دکتر حسن حبیبی، معاون اول رئیس‌جمهوری و جناب حجه‌الاسلام آقای دکتر حسن روحانی
با توجه به تجارب ممتد و معرفت عمیق شما آقایان محترم در مسائل کشور و آزمایش موفقی که مشارکت فعال شما در اداره بخش‌هایی از دستگاه اجرایی ارائه کرده است، آقایان را به عضویت در مجمع تشخیص مصلحت تا پایان دوره کنونی منصوب می‌کنم. انتظار می‌رود که با همکاری سایر اعضای محترم و کارآمد آن مجمع، سهم مؤثری در اقدام به وظایف خطیری که آن مجمع عالی برعهده دارد، ایفا فرمایید.
توفیق همه آقایان را از خداوند متعال مسألت می‌نمایم.
سیدعلی خامنهای
۱۳۷۰.۲.۱۸
او دوره‌ای رئیس کمیسیون سیاسی - دفاعی و امنیتی مجمع و از سال ۱۳۷۱ تا ۱۳۹۲ رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام بود.
ریاست‌جمهوری
دکتر حسن روحانی در ۲۲ فروردین ۱۳۹۲ با شعار «دولت تدبیر و امید» در انتخابات یازدهمین دوره ریاست‌جمهوری اعلام کاندیداتوری کرد و بنا بر اطلاعیه وزارت کشور در انتخابات ۲۵ خرداد ۱۳۹۲، با کسب ۱۸.۶۱۳.۳۲۹ رأی (۵۰.۷۱٪ کل آرا) به عنوان هفتمین رئیس‌جمهور ایران برگزیده شد.
رهبر معظم انقلاب ۱۲ مرداد ۱۳۹۲ در حکم تنفیذ ریاست‌جمهوری دکتر روحانی، مرقوم فرمودند: «اکنون که رأی قاطع ملت ایران شخصیتی دانشمند، و کارآزمودهٔ میدان‌های گوناگون، و دارای سوابق جهادی متعدد، و مفتخر به حضور در مسئولیت‌های دینی و سیاسی را به مدیریت اجرائی کشور برگزیده است، اینجانب نیز به پیروی از آنان و همراه با تبریک به ایشان، رأی ملت را تنفیذ و جناب حجةالاسلام آقای دکتر حسن روحانی را به ریاست‌جمهوری اسلامی ایران منصوب می‌کنم و از خداوند متعال توفیقات بزرگ ایشان را در این مسئولیت خطیر و باارزش مسألت می‌نمایم.»
دکتر روحانی در ۲۵ فروردین ۱۳۹۶ نامزد دوازدهمین دورهٔ انتخابات ریاست‌جمهوری ایران شد و در انتخابات ۲۹ اردیبهشت ۱۳۹۶، با کسب ۲۳.۵۴۹.۶۱۶ (۵۷٪ کل آرا) برای یک دورهٔ چهار سالهٔ دیگر رئیس‌جمهوری اسلامی ایران باقی ماند.
آثار و تألیفات
دکتر حسن روحانی دارای تألیفات، تحقیقات و مقالات علمی فراوانی است که حدود ۱۰۰ اثر از ایشان به صورت کتاب یا مقاله منتشر شده است. بیش از ۷۰۰ تحقیق مهم و ارزشمند راهبردی نیز با مدیریت و نظارت وی به انجام رسیده است. اهم عناوین کتاب‌های تألیف‌شده توسط ایشان به این شرح است:
کتاب‌ها:
۱. امنیت ملی و دیپلماسی هستهای (۱۳۹۰)
۲. امنیت ملی و نظام اقتصادی ایران (۱۳۸۹)
۳. اندیشه‌های سیاسی اسلام؛ جلد اول: مبانی نظری (۱۳۸۸)
۴. اندیشه‌های سیاسی اسلام؛ جلد دوم: سیاست خارجی (۱۳۸۸)
۵. اندیشه‌های سیاسی اسلام؛ جلد سوم: مسائل فرهنگی و اجتماعی (۱۳۸۸)
۶. خاطرات دکتر حسن روحانی؛ جلد اول: انقلاب اسلامی (۱۳۸۷)
۷. روایت تدبیر و امید (۱۳۹۱)
۸. مقدمه‌‌ای بر تاریخ امامان شیعه (۱۳۹۱)
۹. سن اهلیت و مسئولیت قانونی (۱۳۹۱)
۱۰. آشنایی با کشورهای اسلامی (۱۳۸۷)
۱۱. انقلاب اسلامی؛ ریشه‌ها و چالش‌ها (۱۳۷۶)
۱۲. مبانی تفکر سیاسی امام خمینی(ره) (۱۳۷۸)
۱۳. نقش حوزه‌های علمیه در تحولات اخلاقی و سیاسی جامعه (۱۳۹۰)
۱۴. 1994-The Islamic Legislative Power
The Flexibility of Shariah; Islamic Law-1996 .۱۵
مقالات:
۱. گفتمان امام خمینی (ره) پیرامون امنیت ملی و سیاست خارجی (بهمن ۱۳۹۱)
۲. سرمایه خانواده، سنگ بنای سرمایه اجتماعی (خرداد ۱۳۹۰)
۳. خانواده، سرمایه خانواده و چالش‌های فراروی جامعه ما (دی ۱۳۸۹)
۴. درآمدی بر مؤلفه‌های اساسی محیطی در چشم‌انداز ایران (شهریور ۱۳۸۹)
۵. زمینه‌ها و رویکردهای پژوهش کیفی (اردیبهشت ۱۳۸۹)
۶. درآمدی بر نظریه سرمایه فرهنگی (دی ۱۳۸۸)
۷. چشم‌انداز خاورمیانه: تداوم نگاه غرب، با نگاهی جدید (آبان ۱۳۸۸)
۸. دین و روابط بین‌الملل؛ پارادوکس‌ها و ضرورت‌ها (اردیبهشت ۱۳۸۸)
۹. رویکردهای حوزه‌های علمیه و بایستگی‌های نوین (بهمن ۱۳۸۷)
۱۰. مهندسی فرهنگی: از نظریه تا عمل (تیر ۱۳۸۷)
۱۱. رسانه‌های گروهی و امنیت ملی (دی ۱۳۸۶)
۱۲. پایستگی آموزش مهارت‌های زندگی در آموزش و پرورش (مهر ۱۳۸۶)
۱۳. درآمدی بر سرمایه‌گذاری فرهنگی (تیر ۱۳۸۶)
۱۴. توسعه نباید در حد آرزو باقی بماند (فروردین ۱۳۸۶)
۱۵. نقش آموزش و پرورش در انسجام اجتماعی (دی ۱۳۸۵)
۱۶. درآمدی بر کارآمدی مجلس خبرگان (مهر ۱۳۸۵)
۱۷. چالش‌های فراروی عراق جدید (تیر ۱۳۸۵)
۱۸. ثروت ملی یا قدرت ملی؟ اولویت با کدام است؟ (فروردین ۱۳۸۵)
۱۹. همبستگی ملی و مشارکت عمومی (دی ۱۳۸۴)
۲۰. فراسوی چالش‌های ایران و آژانس در پرونده هستهای (مهر ۱۳۸۴)
۲۱. پایبندی ما به رژیم‌های عدم اشاعه از موضع باورمندی ماست (تیر ۱۳۸۴)
۲۲. تدبیرهای ایران توان آینده‌نگری را از آمریکایی‌ها گرفت (فروردین ۱۳۸۴)
۲۳. خط قرمز فناوری سوخت؛ با رویکرد تعامل مؤثر پیش می‌رویم (دی ۱۳۸۳)
۲۴. نهضت خدمت‌رسانی از شعار تا کردار (مهر ۱۳۸۳)
۲۵. خودمداری سیاستمداران آمریکا و شیوه‌های حفاظت از منافع ملی ما (دی ۱۳۸۲)
۲۶. استراتژی جمهوری اسلامی ایران در قبال فرسایش حاکمیت (مهر ۱۳۸۲)
۲۷. مفهوم جدید حاکمیت ملی یا فرسایش حاکمیت‌ها (تیر ۱۳۸۲)
۲۸. تکانه‌های آسیب‌های اجتماعی و پیامدهای ناگوار (فروردین ۱۳۸۲)
۲۹. تروریسم، بحران خاورمیانه و روابط ایران و آمریکا (مهر ۱۳۸۱)
۳۰. استراتژی جمهوری اسلامی ایران در برابر تهدیدات اخیر آمریکا (تیر ۱۳۸۱)
۳۱. پیرامون مواضع اخیر آمریکا در قبال جمهوری اسلامی ایران (دی ۱۳۸۰)
۳۲. انفجارهای آمریکا و منافع ملی جمهوری اسلامی (مهر ۱۳۸۰)
۳۳. امنیت عمومی، امنیت ملی و چالش‌های فراروی (تیر ۱۳۸۰)
۳۴. فناوری مدارهای توسعه و چالش‌های ایران (فروردین ۱۳۸۰)
۳۵. درآمدی بر مشروعیت و کارآمدی (دی ۱۳۷۹)