تاریخ انتشار خبر : ۱۳۹۶/۰۲/۲۷ ۱۹:۳۶:۰۰
اولویت‌های روحانی برای دولت دوازدهم در محیط‌زیست و توسعه پایدار
برنامه جامع حسن روحانی برای دولت دوازدهم با عنوان «دوباره ایران» در حوزه محیط‌زیست و توسعه پایدار با هدف تداوم دولت محیط‌زیست از طریق رعایت استانداردهای محیطزیستی در برنامه‌ریزی توسعه، ارتقای مشارکت مردمی در حفظ محیط‌زیست، پیگیری اقتصاد سبز و ارتقای سطح شفافیت محیطزیستی انتشار یافت.
به گزارش ایرنا، این برنامه با شعار «آزادی و امنیت؛ آرامش و پیشرفت» که در قالب کتابی با 224 صفحه در پایگاه اطلاع‌رسانی انتخاباتی این نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری منتشر شده، به شرح زیر آمده است.
7-1. مقدمه
دولت یازدهم به‌درستی و بنا به ضرورت‌های کشور به‌طور جدی نسبت به محیط‌زیست اهتمام ورزیده و با نام «دولت محیط‌زیست» نیز خوانده شده است. این رویکرد که حاصل آگاهی بر عمق بحران‌های محیطزیستی ایران بوده دست‌آوردهایی داشته است و کماکان باید ادامه یابد. مسائل محیط‌زیست جهان در حال شدت گرفتن است و این وضعیت خود را در معاهدات بین‌المللی و تلاش‌های فراگیر برای افزایش آمادگی برای مقابله با تغییرات ناشی از این مسائل نشان می‌دهد. آن‌چه در ادامه می‌آید، شرحی مختصر از دست‌آوردهای دولت یازدهم در زمینه محیط‌زیست و هم‌چنین برنامه‌های در نظر گرفته‌شده برای اجرا در دولت دوازدهم است. برنامه‌های محیط‌زیست دولت دوازدهم بر اساس چهار راهبرد زیر طراحی شده و اجرا می‌شوند.
1. رعایت استانداردهای محیطزیستی در برنامه‌ریزی توسعه
2. ارتقای مشارکت مردمی در حفظ محیط‌زیست
3. پیگیری اقتصاد سبز
4. ارتقای سطح شفافیت در حکمرانی محیطزیستی
7-2. دست‌آوردهای محیطزیستی دولت یازدهم
دولت یازدهم با تأکید بر صیانت از محیط‌زیست ایران به دست‌آوردهای مهمی دست یافته که البته با توجه به عمق مسائل محیطزیستی کشور، هنوز راه درازی برای به تعادل رساندن وضعیت محیط‌زیست و اکوسیستم‌های تخریب‌شده باقی‌مانده است.
اقدامات و فعالیت‌هایی که در دولت یازدهم انجام شده به ارتقای رتبه ایران در شاخص عملکرد محیطزیستی ((EPI انجامیده است. شاخص عملکرد محیطزیستی هر ساله توسط دانشگاه ییل و با درنظر گرفتن دو حوزه سلامت محیط‌زیست (30 درصد وزن شاخص) و سرحالی اکوسسیستم (70 درصد وزن شاخص) محاسبه می‌شود. این شاخص بر اساس معیارهای زیر تدوین می‌شود و به دلیل تعدد شاخص‌ها و پیچیدگی آنها، بسیار معتبر است.
1. خط‌مشی‌های سلامت محیط‌زیست و اثر آن بر هوا و آب در حوزه سلامت محیط زیست،
2. طبقه‌بندی خط‌مشی‌هوا، منابع آب، تنوع زیستی و زیستگاه‌ها، جنگل‌ها، صیادی، تغییر اقلیم و انرژی درحوزه سرحالی اکوسیستم،
3. شاخص‌های مرگ‌ومیر کودکان، دسترسی به آب آشامیدنی سالم و بهداشت، آلودگی فضاهای بسته، ذرات معلق در بخش خط‌مشی‌های سلامت محیط‌زیست،
4. شاخص‌های سرانه تولید دی‌اکسید گوگرد، مقدار دی‌اکسید گوگرد تولیدی به ازای تولید ناخالص داخلی،
5. تغییر در کمیت آب، حفظ زیستگاه‌های بحرانی، مساحت نواحی دریایی حفاظت‌شده، یارانه‌های کشاورزی، قوانین مدیریت آفات، افزایش رشد توده‌های جنگلی، تغییر در پوشش جنگلی، جنگل‌زدایی، فشار بر صید ساحلی، صید بیش از حد ماهی‌ها، سرانه تولید دیاکسیدکربن، تولید دیاکسیدکربن به ازای تولید ناخالص داخلی، تولید دیاکسیدکربن به ازای هر کیلووات ساعت تولید برق، مقدار برق تولیدی از انرژی تجدیدپذیر در بخش سرحالی اکوسیستم.
ایران از رتبه 114 در سال 2012 به رتبه 105 در سال 2016 رسیده که این 5 رتبه بهبود حاصل عملکرد محیطزیستی در دولت تدبیر و امید است. رتبه 105 نیز البته شایسته نیست و نشان‌دهنده عمق مسائل محیطزیستی کشور است، اما نشان می‌دهد مسیر درستی طی شده است و با تداوم این مسیر می‌توان وضعیت بهتری در محیط‌زیست ایران را شاهد بود.
7-2-1. مهم‌ترین دست‌آوردهای قانونی
پیشبرد رعایت استانداردهای محیطزیستی و حفاظت از محیط‌زیست نیازمند زیرساخت حقوقی و قانونی است و این امر با جدیت در دولت یازدهم پیگیری شده است.
1. تصویب فصل مالیات‌های سبز در لایحه ارزش افزوده
2. همکاری در تدوین سیاست‌های کلی نظام در حوزه محیط‌زیست برای سیاست‌های کلی نظام در بخش محیط‌زیست
3. احیاء و فعال کردن شورای‌عالی حفاظت محیط‌زیست پس از توقف 8 ساله و تشکیل سه جلسه تاکنون
4. تهیه سند اقتصاد کم کربن و تصویب آن در هیات وزیران برای نهادینه‌سازی اقتصاد سبز و تثبیت جایگاه محیط‌زیست در نظام برنامه‌ریزی، سیاست‌گذاری و تعیین اهداف میان‌مدت و بلندمدت کشور
5. تهیه و تدوین و تصویب لایحه هوای پاک و تقدیم آن به مجلس شورای اسلامی
6. تهیه و تدوین و تصویب لایحه خاک و تقدیم آن به مجلس شورای اسلامی
7. تهیه و تدوین و تصویب لایحه ارزیابی محیطزیستی و تقدیم آن به مجلس شورای اسلامی،
8. تهیه و تدوین و تصویب لایحه حفاظت از تالاب‌ها و تقدیم آن به مجلس شورای اسلامی.
7-2-2. مقابله با آلودگی هوا
ترکیبی از اقدامات حقوقی و اجرایی برای حرکت در مسیر کاهش آلودگی هوا در دولت یازدهم محقق شده است.
1. حذف توزیع بنزین پتروشیمی و جایگزینی آن با بنزین و گازوئیل استاندارد یورو 4، اجرای استاندارد یورو 4 در خودروسازی کشور(پس از 8 سال تاخیر) و در نتیجه بهبود کیفیت هوا در 8 کلان شهر،
2. اجرای استاندارد یورو4 برای خودروهای سبک داخلی، توقف تولید موتورسیکلت‌های کاربراتوری و استاندارد یورو 3، تعیین استاندارد یورو 5 برای خودروهای سبک وارداتی،
3. جایگزینی 40000 دستگاه تاکسی فرسوده،
4. کاهش مصرف مازوت در نیروگاه‌های کشور و جایگزینی با گاز طبیعی،
5. تصویب موافقت‌نامه پاریس برای کاهش گازهای گلخانه‌ای و مقابله با گرمایش زمین در هیات دولت و ارائه به مجلس شورای اسلامی،
6. تهیه و تصویب برنامه و آیین‌نامه اجرائی مقابله با گرد و غبار در دولت و اجرای برنامه شناسایی کانون‌های داخلی گردوغبار در 12 استان کشور،
7. انعقاد تفاهم‌نامه همکاری با کشور عراق برای کنترل و تثبیت کانون‌های گردوغبار به‌عنوان مهم‌ترین کانون‌های منطقه‌ای،
7-2-3. حفاظت از تنوع‌زیستی و تالاب‌ها
یکی از بزرگ‌ترین تهدیدات برای زیست‌پذیری ایران از بین رفتن تنوع‌زیستی است که در گذشته به‌شدت از آن غفلت شده بود. دولت یازدهم اقدامات متعددی برای حفاظت از تنوع زیستی ایران انجام داده که برخی از آنها به شرح زیر است.
1. تعیین و تصویب حقابه‌های محیطزیستی تالاب‌ها و دشت‌های ایران با همکاری وزارت نیرو،
2. پیشبرد برنامه احیای دریاچه ارومیه و نجات دادن دریاچه از خشک‌شدن حتمی و نابودی اکوسیستم منطقه،
3. احیاء تالاب بین‌المللی هورالعظیم و آبگیری بیش از 70 درصدی آن،
4. برداشتن دایک‌های مرزی روی تالاب بین‌المللی هامون و لایروبی مسیل‌ها برای هدایت آب و ثبت این تالاب به‌عنوان ذخیره‌گاه زیستکره یونسکو، رایزنی‌های بین‌المللی و نیز دوجانبه با افغانستان برای دریافت حقابه بخش ایرانی هامون،
5. احیاء بخش‌هایی از تالاب گاوخونی پس از ده سال خشکسالی کامل،
6. اجرای برنامه مدیریت زیست‌بومی برای 14 تالاب کشور نظیر ارومیه، شادگان، پریشان، انزلی، بختگان، گاوخونی، میقان و قره قشلاق،
7. تصویب مناطق حفاظت‌شده جدید در شورای‌عالی محیط‌زیست؛ ارتقای جنگل ابر به منطقه حفاظت‌شده و منع انتزاع 225 هکتار از منطقه حفاظت‌شده گاندو،
8. ایجاد بیمه پلنگ ایرانی برای مقابله با آسیب‌رسانی به آنها در جوامع محلی،
9. حفاظت از یوزپلنگ آسیایی در قالب پروژه‌های ملی و بین‌المللی و تداوم بیمه یوزپلنگ،
10. افزایش جرایم شکار و صید حیوانات تا 20 برابر قبل،
11. تصویب ردیف اعتباری برای مدیریت و احیای تالاب‌ها در استان‌ها برای اولین بار،
12. کاهش حدود 60 درصدی آتش سوزی‌های جنگلی در مناطق حفاظت‌شده پس از ایجاد ستاد اطفای حریق کشور با عضویت سازمان و اختصاص 42 بالگرد در استان‌ها و اجرای مانورهای آموزشی،
13. تدوین برنامه جامع قطع بهره‌برداری چوب از جنگل‌های شمال و پیشبرد برنامه تنفس ده ساله،
14. رفع تصرف 772 هکتار از تصرفات مناطق حفاظت‌شده در ورجین، میانکاله، هرمزگان و سایر نقاط و لغو مجوز فروش پارک پردیسان،
15. اجرای طرح مدیریت زیست‌بومی در دریاچه ارومیه و تالاب‌های کشور از جمله قره قشلاق، پریشان، شادگان و انزلی،
16. تصویب لایحه حمایت از محیط‌بانان و جنگل‌بانان در دولت.
7-2-4. تقویت نهادهای مدنی، سازمان‌های غیردولتی وفعالان محیط‌زیست
دولت یازدهم مردم را نیروی فعال و سازنده در همه عرصه‌ها و از جمله در زمینه محیط‌زیست دانسته و مثبت‌ترین رویکرد را نسبت به سازماندهی تشکل‌های مردمی و سازمان‌های مردم‌نهاد در عرصه محیط‌زیست داشته است. این در حالی است که رویکردهای امنیتی در دولت‌های نهم و دهم به تضعیف شدید سازمان‌های مردم‌نهاد در حوزه محیط‌زیست انجامیده بود. برخی از مهم‌ترین دست‌آوردهای دولت یازدهم در این زمینه به شرح زیر است.
1. تقویت نقش و جایگاه مشارکت مردمی و سرمایه‌های اجتماعی با افزایش 80 درصدی تشکل‌های محیطزیستی از 423 تشکل در سال 1391 به نزدیک 891 در سال 1395،
2. برگزاری نشست‌های فصلی، منطقه‌ای سازمان‌های مردم‌نهاد محیطزیستی و منابع طبیعی،
3. برگزاری دوره‌های آموزش مجازی ویژه سمن‌های محیطزیستی،
4. توسعه اطلاع‌رسانی به اقشار مختلف از طریق فضای مجازی و ترویج و تشویق حفاظت از محیط‌زیست در سطح عمومی،
5. حمایت از پویش‌های مردمی محیطزیستی برای گسترش آگاهی‌ها و مشارکت اقشار مختلف.
7-2-5. آموزش و فرهنگ‌سازی همگانی محیط‌زیست
حفاظت از محیط‌زیست مستلزم مشارکت عمومی مبتنی بر آگاهی مردم از مسائل محیط‌زیست و شیوه‌های حفاظت از آن است. حفاظت محیط‌زیست به حمایت عمومی نیز نیاز دارد و در این راستا اقدامات متعددی در دولت یازدهم انجام شده است.
1. انعقاد تفاهم‌نامه با وزارت آموزش‌وپرورش برای گسترش آموزش دانش‌آموزان و درج مفاهیم محیطزیستی در 33 عنوان کتاب درسی و دو واحد انسان و محیط‌زیست در مقطع متوسطه،
2. تدوین منشور مدارس جامع محیطزیستی کشور،
3. حمایت از راه‌اندازی مدارس طبیعت توسط بخش خصوصی،
4. همکاری با صداوسیما برای تولید و پخش برنامه‌های آموزشی و اطلاع‌رسانی محیطزیستی،
7-2-6. اقتصاد سبز و توسعه پایدار
ایران به علت شدت بحران‌های محیطزیستی که بخشی از آنها ناشی از استفاده نامناسب (غیرسبز) از منابع طبیعی است و هم‌چنین به دلیل ظرفیت‌های اقتصاد سبز برای ایجاد رشد اقتصادی و توسعه اشتغال، نیازمند توسعه اقتصاد سبز است. برخی اقدامات انجام‌شده در این مسیر به شرح زیر است.
1. تصویب سند اقتصاد کم‌کربن در هیات وزیران،
2. تصویب فصل مالیات‌های سبز در لایحه ارزش افزوده
3. شناسایی و معرفی مشاغل سبز و دوستدار محیط‌زیست
4. شناسایی و معرفی واحدهای صنعتی و خدماتی دوستدار محیط‌زیست در چارچوب برندسازی صنایع سبز،
5. تصویب مصادیق مصرف اختصاص 1 درصد از بودجه دستگاه‌های اجرایی برای مدیریت سبز در دولت،
6. جریان‌سازی و نهادسازی شاخص‌های توسعه پایدار در حدود 30 دستگاه اجرایی،
7. انعقاد تفاهم‌نامه با بانک مرکزی، بانک تجارت، بانک صادرات و ... برای حمایت از فعالیت‌های محیطزیستی،
8. راه‌اندازی بخش تخصصی آمار و سنجش از دور و تجمیع توان کارشناسی در حوزه آمایش،
7-2-7. مقابله با آلودگی خاک
فرسایش و آلودگی خاک دو معضل بزرگ محیط‌زیست ایران است که ظرفیت زیست‌پذیری کشور را با تهدید مواجه کرده است. زیرساخت‌های حقوقی و استانداردهای لازم برای مقابله با این پدیده نیز در کشور به اندازه کافی وجود نداشته است. دولت یازدهم در این بخش نیز دست‌آوردهای مهم زیر را داشته است.
1. تصویب استاندارد و شاخص کیفیت منابع آب و خاک در دولت،
2. تدوین لایحه خاک در دو بخش آلودگی و فرسایش خاک و تصویب آن در دولت،
3. ابلاغ استاندارد کیفیت منابع خاک و راهنماهای آن،
4. ایجاد کمیته ویژه سم و کود در سازمان و تهیه «گزارش ملی وضعیت تولید، واردات، توزیع و مصارف سموم و کودهای شیمیایی.»
7-2-8. مقابله با بحران آب
مسائل جدی مدیریت منابع آب و انجام اقدامات اصلاحی در این زمینه از مهم‌ترین اقدامات دولت یازدهم در عرصه محیط‌زیست ایران بوده است.
1. بازنگری و اجرای برنامه‌های ارزیابی محیطزیستی طرح‌های انتقال آب و سدهای بزرگ،
2. برنامه‌ریزی و اجرای طرح تعادل‌بخشی آب‌های زیرزمینی،
3. ابلاغ استاندارد و راهنمای تعیین شاخص کیفیت منابع آب،
4. تشکیل کارگروه ساماندهی رودخانه‌ها در استان‌ها،
5. تدوین راهنمای پیشگیری، ارزیابی و پاک‌سازی آلودگی‌های نفتی آب‌های زیرزمینی و اثرات محیطزیستی طرح‌های عمرانی برمنابع آب زیرزمینی،
6. شناسایی منابع آلاینده دشت‌های مهم کشور به‌منظور تدوین برنامه پایش،
7. تدوین برنامه مدیریت محیطزیستی بنادر کشور.
7-2-9. تقویت و ارتقای نیروی انسانی
سازمان حفاظت محیط‌زیست ایران و کل دستگاه‌های مرتبط با محیط‌زیست از کمبود نیروی انسانی متخصص در این عرصه رنج می‌برند. کم‌توجهی تاریخی به محیط‌زیست سبب غفلت از تربیت و توانمندسازی نیروی انسانی در این عرصه نیز شده است. دولت یازدهم برای رفع این نقیصه اقدامات زیر را انجام داده است.
1. توانمندسازی نیروی انسانی متخصص سازمان از طریق استقرار، راه‌اندازی، آموزش، تهیه محتوای آموزشی و مدیریت سیستم آموزش مجازی،
2. اصلاح ساختار و تقویت یگان حفاظت محیط‌زیست زیر نظر بالاترین مقام دستگاه اجرایی و اعطای درجات محیط‌بانی،
3. افزایش سختی کار محیط‌بانان تا سقف 3000 امتیاز و تبدیل وضعیت استخدامی حدود 500 محیط‌بان قراردادی،
4. تدوین لایحه حمایت از محیط‌بانان و ارائه به دولت،
5. آموزش حدود 1500 نفر از محیط‌بانان از سراسر کشور،
6. حمایت از سازمان‌های مردم‌نهاد حوزه محیط‌زیست برای تقویت نیروی انسانی مردم‌نهاد لازم برای حفاظت محیط‌زیست.
7-2-10. تقویت دیپلماسی محیط‌زیست و همکاری‌های بین‌المللی
موفقیت در عرصه مدیریت محیطزیستی نیازمند همکاری‌های بین‌المللی در زمینه‌های مختلف و تقویت دیپلماسی محیطزیستی است. بحران ریزگردها و تأمین حقابه تالاب‌هایی نظیر هامون، ضرورت‌های دیپلماسی محیطزیستی را به‌خوبی نشان می‌دهند. محیط‌زیست هم‌چنین عرصه گسترده‌ای برای همکاری فناورانه و تکمیل رویکرد تعامل سازنده است. اهم اقدامات انجام‌شده در این بخش به شرح زیر است.
1. تصویب و ابلاغ قوانین «کنوانسیون میناماتا در مورد جیوه»،
2. الحاق کشور به پروتکل 1996 درخصوص جلوگیری از دفع مواد زائد و سایر مواد به دریا (پروتکل لندن)،
3. الحاق کشور به پروتکل حفاطت از تنوع زیستی، دریای خزر( کنوانسیون تهران)،
4. شرکت فعالانه ایران در روند تهیه و تصویب تفاهم‌نامه تغییرات آب و هوایی پاریس،
5. تقویت دیپلماسی محیط‌زیست در عرصه بین‌المللی و منطقه‌ای و تثبیت جایگاه ایران در معاهدات بین‌المللی در حوزه محیط‌زیست با انعقاد بیش از 15 تفاهم‌نامه همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی محیطزیستی با کشورهای مختلف و اجرای بخش‌هایی از این تفاهم‌نامه‌ها به‌ویژه بخش‌های آموزشی و فنی،
6. جلب مشارکت فنی و مالی ژاپن در حفاظت از دریاچه ارومیه و تالاب انزلی،
7-3. برنامه محیطزیستی دولت دوازدهم
موفقیت‌های دولت یازدهم در زمینه محیطزیستی و ارتقای عملکرد محیطزیستی ایران بر اساس شاخص‌های بین‌المللی و دست‌آوردهای مشهودی نظیر موفقیت در پیشبرد احیای دریاچه ارومیه، احیای تالاب هورالعظیم و کاهش آلودگی هوای کلانشهرها به علاوه خیزش آگاهی عمومی در زمینه محیط‌زیست نشان می‌دهد رویکردهای دولت یازدهم در زمینه محیط‌زیست باید ادامه یابد. دولت دوازدهم همه راهبردهای 12گانه زیر را که در دولت یازدهم اجرایی‌شده، ادامه خواهد داد.
1. ایجاد مدیریت یکپارچه و کارآمد کاهش آلودگی هوای کلانشهرها،
2. اجرای جدی برنامه مدیریت خاک، پسماند و فاضلاب و تکمیل مقررات آن،
3. ارتقای کارآمدی در حفاظت منابع طبیعی و تنوع زیستی،
4. احیا و اثربخش کردن شورای‌عالی محیط‌زیست و تشکیل و ارتقای اثربخشی صندوق محیط‌زیست،
5. تقویت و حمایت سازمان‌های مردم‌نهاد محیطزیستی،
6. آموزش و ترویج سواد، اخلاق، رفتار و عمومی‌سازی فرهنگ محیط‌زیست،
7. ارتقای دیپلماسی آب و احیای دیپلماسی محیط‌زیست با تأکید بر معضل ریزگردها،
8. توانمندسازی ساختاری و اقتدار محیط‌زیست در حاکمیت از طریق ارتقای جایگاه سازمان حفاظت محیط‌زیست در برنامه‌ریزی توسعه کشور،
9. تقویت ارزیابی محیطزیستی و اجتماعی اجتماعی در همه طرح‌ها و اعمال معیارهای ناشی از اقتصاد محیط‌زیست در برنامه‌ریزی توسعه،
10. اتخاذ رویکرد هزینه-فایده محیطزیستی در همه برنامه‌ریزی‌ها،
11. اجرای ابزارهای انگیزشی بازار مبنا و توسعه اشتغال سبز،
12. لحاظ کردن آمایش سرزمین با محوریت آب و محیط‌زیست در برنامه‌ها و طرح‌های توسعه الگوی توسعه کشور.
ضمن ادامه دادن مسیر چهار سال گذشته در قالب محورهای فوق، چهار برنامه که در ادامه تشریح می‌شود، پیگیری و اجرا خواهد شد.
7-3-1. پیگیری برای تصویب لوایح محیطزیستی در مجلس
تصویب لوایح مرتبط با حفاظت از محیط‌زیست به دلایل مختلف و از جمله تعارضاتی که رعایت استانداردهای محیطزیستی با برخی منافع محلی دارد، بسیار دشوار و زمان‌بر و توأم با مخالفت‌های بسیار است. تدوین زیرساخت حقوقی حفاظت از محیط‌زیست نیز برای تثبیت حقوق محیط‌زیست ضروری است. برنامه جدی برای پیگیری تصویب و اجرایی‌شدن لوایح تدوین‌شده در دولت یازدهم، در دستور کار دولت دوازدهم خواهد بود. پیگیری تصویب چهار لایحه زیر در اولویت خواهد بود.
1. لایحه هوای پاک
2. لایحه حفاظت خاک
3. لایحه ارزیابی محیطزیستی
4. لایحه حفاظت از تالاب‌ها
7-3-2. اصلاح روند تصمیم‌گیری در کمیته ماده 2 آیین‌نامه ارزیابی اثرات محیطزیستی
بخش مهمی از مشکلات محیط‌زیست ناشی از فرآیند تصویب و اخذ مجوز اجرای طرح‌های بزرگ نظیر سدها، کارخانجات، جاده‌ها و سایر زیرساخت‌ها بوده است. ارزیابی اثرات محیطزیستی باید به‌صورت کاری تخصصی و با نهایت شفافیت، بدون اعمال قدرت و سلایق ضدمحیط‌زیستی حامیان پروژه‌های بزرگ انجام شود. اصلاحات در فرآیند کمیسیون ماده 2 باید متضمن رسیدن به اهداف زیر باشد:
1. رعایت حداکثر شفافیت و دسترسی متخصصان و عموم فعالان محیط‌زیست به نتایج ارزیابی تأثیر محیطزیستی،
2. مشارکت اجتماعات تحت تأثیر طرح‌ها و پروژه‌ها در ارزیابی تأثیرات محیطزیستی،
3. ارتقای سطح ارزیابی تأثیر محیطزیستی به «ارزیابی محیطزیستی استراتژیک»
4. ارتقای جایگاه حقوقی نتایج ارزیابی تأثیر محیطزیستی به سطحی که در دادگاه‌ها بتوان به آنها استناد کرد و افراد و گروه‌های تحت تأثیر پروژه‌ها بتوانند از حقوق خود به استناد این گزارش‌ها دفاع کنند،
5. ناممکن ساختن تصویب، اجرا و تخصیص اعتبارات پروژه‌ها بدون اخذ مجوز محیطزیستی در فرآیند شفاف کمیسیون ماده 2.
7-3-3. ارتقای حکمرانی و بهره‌وری در مصرف منابع آب
تعدیل مسئله و بحران آب در ایران از اولویت‌های برنامه ششم توسعه است. دولت دوازدهم باید در زمینه مسئله آب اقدامات جدی انجام دهد که در این راستا برنامه‌ها و اقدامات زیر پیگیری خواهد شد.
1. تدوین «گزارش ملی آب» با هدف مشخص کردن روندهای توسعه کشور که منجر به بروز بحران آب شده و مشخص ساختن برنامه‌های دقیق اجرایی برای اصلاح مسیر،
2. اولویت دادن به مدیریت غیرسازه‌ای منابع آب و مدیریت تقاضا،
3. احیای رودخانه‌ها و رعایت حقابه‌های محیطزیستی،
4. تدوین برنامه‌های توسعۀ کالبدی مبتنی بر آمایش سرزمین و پتانسیل آب کشور،
5. توسعۀ بستر قانونی، اصلاح مقررات و نهایی کردن تدوین قانون جامع آب کشور،
6. اصلاحات ساختاری، از جمله در نظر گرفتن حوضه های آبریز و نه استان‌ها به منزلۀ واحد اصلی مدیریت یکپارچۀ منابع آب،
7. بازچرخانی آب و استفاده از پساب تصفیه‌شده در بخش کشاورزی محصولات غیرخوراکی با رعایت ملاحظات بهداشتی و محیطزیستی،
8. تأمین بخشی از آب صنایع از طریق بازچرخانی
9. تخصیص حقابۀ محیطزیستی رودخانه‌ها، تالاب‌ها، دریاچه‌ها،
10. ادامه بازنگری و تعیین حجم مخازن سدهای در حال طراحی با توجه به تغییرات هیدرولوژیک، توجیه اقتصادی و ارزیابی آثار محیطزیستی،
11. محدود کردن مصارف آب در بخش‌های مختلف به توان اکولوژیک حوضۀ آبریز
12. اجرای طرح تعادل‌بخشی آب‌های زیرزمینی،
13. ادامه تلاش برای کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی با ارتقای بهره‌وری و کاربرد فناوری‌های جدید کشاورزی و آبیاری،
14. تأمین امنیت غذایی کشور (نه لزوماً خودکفایی در تمام محصولات کشاورزی و دامی) با توجه به تجارت آب مجازی،
15. تأکید بر اقدامات آبخیزداری برای حفاظت از منابع آب وخاک در حوضۀ آبریز،
16. کاهش درصد و تلفات آب بدون درآمد در شبکۀ آب شهری و روستایی
17. زمینه‌سازی برای جداسازی شبکه آب شرب و بهداشتی،
18. سرمایه‌گذاری در زمینه استفاده از تکنولوژی‌های بومی و سازگار با اقلیم و بوم‌شناسی کشور (کاریزها، جمع‌آوری آب باران و ...)
19. اهمیت دادن به ارزش اقتصادی آب در تمامی مصارف و ایجاد بازار آب،
20. اصلاح نظام تعرفه‌ها و قیمت‌گذاری واقعی آب، متناسب با پوشش هزینه‌ها
21. احداث تصفیه‌خانه‌های فاضلاب و تکمیل شبکه‌های آبیاری و زهکشی هم‌زمان با اتمام سدها،
22. تقویت سیستم پایش برای کاهش آسیب‌پذیری منابع آب سطحی و زیرزمینی
23. استفاده از ظرفیت‌های سازمان‌های مردم‌نهاد برای صیانت آب،
24. مشارکت تشکل‌های بهره‌برداران آب در مدیریت تأسیسات آبی و تقویت ظرفیت‌های سازمان‌های مردم‌نهاد،
25. آگاهی‌رسانی و جلب مشارکت عمومی،
26. همکاری علمی و تبادل تجربیات با نهادهای بین‌المللی آب.
7-3-4. پیشبرد اقتصاد سبز
دسترسی به انرژی ارزان از منابع سوخت فسیلی سبب افزایش شدت مصرف انرژی در کشور شده است. این مصرف با عقب‌ماندگی فناورانه و نظام‌های قیمت‌گذاری ناکارآمد انرژی تلفیق شده و در نهایت وضعیت نامساعدی از نظر اقتصادی و محیطزیستی برای مصرف انرژی در ایران رقم زده است. بهبود این وضعیت مستلزم پیگیری برنامه‌های زیر است.
1. حمایت از تولید انرژی‌های تجدیدپذیر از منابع باد و خورشید از طریق اصلاح نظام‌های قیمت‌گذاری انرژی، همکاری فناورانه با کشورهای پیشرو و اعمال استانداردهای محیطزیستی سختگیرانه،
2. تدوین نظام جامع مدیریت پسماند پایدار با تأکید بر: تفکیک زباله‌های جامد از مبدأ، تقویت صنعت بازیافت پسماندهای جامد، تقویت بازارهای تولید و فروش محصولات بازیافتی و روش‌های پایدار دفع پسماندهای شهری ( از جمله تبدیل پسماندها به کمپوست و انرژی) و تخصیص اعتبارات لازم برای اجرای برنامه‌های پیشنهادی این نظام جامع،
3. حمایت از بازیافت زباله و تولید کمپوست برای جلوگیری از آلودگی خاک توسط زباله‌ها و کمک به احیای کیفیت خاک‌های ایران از طریق مصرف کمپوست،
4. حمایت از تولید و انتقال فناوری در زمینه وسایل مصرف‌کننده انرژی با استانداردهای مصرف انرژی بهتر،
5. حمایت از تولید محصولات ارگانیک کشاورزی و ایجاد زیرساخت‌های لازم برای تولید کشاورزی با کود و سم کمتر، تخصیص اعتبارات و اولویت به ساخت مجمتع‌های تولید کودهای ارگانیک برای توسعه کشاورزی پایدار.
6. اعمال تعرفه‌های مالیاتی و جریمه‌های زیست‌محیطی بر محصولاتی که با استانداردهای زیست‌محیطی پایین تولید می‌شوند.
7. حمایت از توسعه تکنولوژی بومی سازگار با محیط‌زیست و دادن تسهیلات برای وارد کردن تکنولوژی‌هایی که آلودگی‌زدایی کمتری دارند.
8. ادامه سیاست‌ها و برنامه‌های ملی تدوین‌شده برای مقابله با تغییر اقلیم و کاهش گازهای گلخانه‌ای.
9. حمایت از گردشگری محیطزیستی با رعایت استانداردهای حفظ محیط‌زیست.
7-3-5. تداوم جلب مشارکت عمومی
بهبود وضعیت محیط‌زیست ایران نیازمند مشارکت و نظارت عمومی و هم‌چنین ارتقای آگاهی عموم جامعه درباره ضرورت حفظ محیط‌زیست و جلوگیری از تداوم روندهای مخرب است. این مهم هم‌چنین نیازمند آموزش عمومی گسترده درباره محیط‌زیست است. چنین کاری به کمک سمن‌ها و مشارکت مردمی امکان‌پذیر است. برنامه‌های زیر در دولت دوازدهم پیگیری خواهد شد.
1. گسترش آموزش فراگیر، از پیش دبستانی تا دانشگاه- آموزش منتهی به تغییر رفتار،
2. توسعه ارتباطات راهبردی در حوزه محیط‌زیست از طریق همکاری با هنرمندان، دانشگاه‌ها، بخش خصوصی، فعالان محیط‌زیست و شهروندان،
3. توسعه سامانه‌های جلب مشارکت و نظارت مردمی در حفظ محیط‌زیست در فضای مجازی و توانمندسازی مردم برای نظارت محیطزیستی از طریق ارائه اطلاعات درباره محیط‌زیست ایران و عوامل مخرب آن به مردم،