کتاب همانند دین و فرهنگ مرز نمی‌شناسد

متن کامل سخنان حجت الاسلام والمسلمین دکتر حسن روحانی در بیست و هفتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب به این شرح است:

بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله رب العالمین و صلی الله علی سیدنا و نبینا محمد و آله طاهرین و صحبه المنتجبین
برگزاری بیست و هفتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب و آغاز این رویداد مهم فرهنگی را به اصحاب فرهنگ و همه آنهایی که در صنعت نشر و کتاب فعالیت می‌کنند اعم از آفرینندگان آثار و ناشران تا عرضه کنندگان و خریداران تبریک عرض می‌کنم و حضور همه میهمانان داخلی و خارجی در این نمایشگاه را گرامی می‌داریم.
کلمه کتاب و نام کتاب هم با فرهنگ ایرانی و هم با فرهنگ اسلامی ما عجین است. اگر موسی کلیم الله به عنوان شکافنده نیل و اگر عیسی روح الله به عنوان زنده کننده مردگان شناخته می‌شوند؛ پیامبر عظیم الشان اسلام را به عنوان صاحب کتاب می‌شناسند. معجزه پیامبر ما کتاب است و ما مسلمانان و خانواده‌های ایرانی از دوران خردسالی با قفسه کتاب در اتاق آشنا بوده و حداقل قران مجید کتاب آسمانی مان را مشاهده کرده‌ایم.
جالب آن است که ارتباط ما مسلمانان با ادیان آسمانی دیگر و با پیروان مکاتب توحیدی با کلمه کتاب شکل می‌گیرد. ما آنها را اهل کتاب می‌دانیم و کلمه اهل کتاب ارتباط ویژه ما مسلمانان با همه فرق و ادیانی است که به نزول کتاب آسمانی معتقدند.

نویسنده، ناشر و خواننده کتاب نیز مثل کتاب، اندیشه و قلم حرمت دارند
کتاب به معنای ظهور و بروز خرد و اندیشه انسان است. به همان اندازه که اندیشه و خرد دارای حرمت است کتاب و نویسنده کتاب و نشر دهنده آن و خواننده کتاب نیز دارای حرمت و احترام است.
البته حرمت کتاب و یا آفریننده اثر تنها با زبان و بیان نیست. باید در قانونمان، مقرراتمان و حمایت‌هایمان، امنیت حقوقی‌مان، امنیت اجتماعی‌مان و در امنیت فرهنگی‌مان تلاش کنیم تا حرمت اهل قلم را نگاه داریم که این قلم مورد احترام خالق و آفریننده جهان می‌باشد که به این قلم قسم یاد کرده است.
پس قلم دارای حرمت است و صاحب قلم دارای حرمت بیشتر؛ همه باید تلاش کنیم مسیر خلق کتاب و کتابخوانی و دوست داشتن کتاب و یار کتاب بودن را بیشتر تسهیل کنیم.

کتاب حبل متینی است که ملت‌ها را در طول تاریخ به هم متصل می‌کند
آن حبل متینی که ما را به همه اعصار و دوران‌ها و به همه کشورها و مناطق جهان متصل می‌کند، کتاب است. کتاب است که ما را با دیار دور و نزدیک، با اقوام و قبایل و بالاتر با فکر و فرهنگ و زبان و راه و روش آنها آشنا می‌سازد. پس کتاب حلقه اتصال همه انسان‌هاست و همه را به هم متصل می‌سازد.
اسلام آیینی است که تعلق به قوم و قبیله‌ای ندارد. دارای عصبیت عشیره‌ای، قومی و قبیله‌ای نیست و دریچه ورود حقایق علم و دین و فرهنگ را عقل و دل می‌داند، نه طایفه و سرزمین؛ کتاب نیز مانند فرهنگ و دین مرز نمی‌شناسد. ارزشی هست فرای همه مرزهای سیاسی یا جغرافیایی. اگر می‌خواهیم کتاب جایگاه اصلی خود را بیابد، باید برای آفریننده کتاب و ناشر کتاب و عرضه کننده کتاب در همه مراحل، امنیت و آزادی را تضمین کنیم. بدون آزادی، فکر، خرد و اندیشه واقعی انسان بر روی صفحه کاغذ و یا هر صفحه دیگر، صفحه فضای مجازی و روی سنگ، هر چه که باشد، برروی برگ باشد، بر روی صفحه مجازی باشد، به صورت نقاشی باشد یا حتی اگر به صورت مجسمه سازی باشد، به صورت خلق ساختمان با معنا و مفهوم خاصی یعنی معماری باشد، همگی یک مقاله را در بردارد. کتاب به معنای ثبت آن چیزی است که در دل و جان داریم همه آثار ثبت شده جهانی و محفوظ مانده به نوعی کتابند.

باید شرایط بدون دغدغه برای مولفان و نویسندگان ایجاد شود
کتاب به معنای آن است که ما از دیروزمان باز نمی‌مانیم که چه بوده است و از فکر فردای‌مان که چه باید باشد نیز فاصله نمی‌گیریم. اگر کتاب می‌خواهد جامعه را در مسیر تعالی و پیشرفت قرار دهد باید با نقد توام باشد. کتاب و نقد، اندیشه و نقد متمم یکدیگر و مکمل یکدیگرند. کدام اندیشه است که بدون نقد و نقادی به پیش برود و کمال یابد و کدام نقدی است که بدون اندیشه بتواند مفید فایده باشد.
در دنیای کتاب هم باید زمینه را برای نوشتن بهتر و آرام‌تر و آسان‌تر و بدون دغدغه {فراهم کنیم}. اگر خلق اثر بدون دغدغه امکان پذیر بود آن همه بر امنیت وآزادی تاکید نمی‌کردم. بگذاریم آنچه در دل وجود دارد و در اندیشه وجود دارد، بر روی صفحه کاغذ خودنمایی کند.

از همه می‌خواهیم با شناسنامه حرف بزنند. بگویند از کجا هستند، وابسته به کدام جناح هستند و با نام جناح خود سخن بگویند نه با نام ملت ایران
البته دولت در پی سانسور دولتی نیست، همان طور که می‌بینید بیشترین نقد امروز در جامعه از دولت و دولتمردان می‌شود و افتخار می‌کنم به دولتی که شرایطی را به وجود آورده است که همه به راحتی حرف می‌زنند و نقد می‌کنند و سخن می‌گویند و گاهی از کاه کوه می‌سازند. نقد حق مردم است. حق همه گروه هاست، چه اقلیت چه اکثریت. اما آنچه پسندیده نیست آنکه با پول مردم و با بیت المال مردم از دولتی که منتخب مردم هست و با رای اکثریت مردم شروع به کار کرده است کسی بخواهد به جای نقد تخریب را پیشه گیرد. این چیزی است که دولت نمی‌پسندد. از همه می‌خواهیم با شناسنامه حرف بزنند. بگویند از کجا هستند، وابسته به کدام جناح هستند و با نام جناح خود سخن بگویند نه با نام ملت ایران.
ملت ایران راهش روشن است. ملت ایران در عصر حاضر به دنبال آرامش است. ملت ایران به دنبال اعتدال و پیشرفت است. ملت ایران به دنبال اخلاق است. اگر گروهی می‌خواهند ذهن مردم را از تعالی اخلاقی بازدارند و اگر گروهی می‌خواهند با اتهام و تخریب، تهمت و دروغ ضربه بر اخلاق جامعه وارد کنند، یادشان باشد امسال سال فرهنگ است. سال فرهنگ و اقتصاد است، نه سال تخریب است نه سال دروغ نه سال مشغول کردن مردم به حوادث غیر واقعی و رویدادهای تخیلی که از ذهن کوچک برخی بر می‌خیزد.

همانگونه که به دنبال اقتصاد مقاومتی و دانش بنیان هستیم باید دنبال فرهنگ مقاومتی و دانش بنیان باشیم
همان طور که باید به دنبال اقتصاد مقاومتی باشیم، باید به دنبال فرهنگ مقاومتی هم باشیم. فرهنگ و اخلاقی که ملتی را در برابر هویت‌ها و فرهنگ‌های دیگر تضمین کند و بتواند در برابر انواع موج‌های انحرافی مقاومت کند.
نیاز به فرهنگ مقاومتی داریم، همان طور که نیاز به اقتصاد مقاومتی داریم. نیاز به فرهنگ دانش بنیان داریم، همان طور که نیاز به اقتصاد دانش بنیان داریم. فرهنگ در کنار دینی که اساسش بر تعقل و تفکر است و در همه جا ما را هدایت می‌کند که «لعلکم تعقلون». فرهنگی که از دیرباز در او کتاب شعر و ادبیات و خداپرستی و یکتاپرستی حضور داشته است، در کنار هویت اسلامی و ایرانی‌مان قرار دارد.
البته جامعه ما و اعتقادات ما چارچوبی را برای همه، همه آفرینندگان، همه نویسندگان، همه مبلغان فرهنگ پیش رو می گذارد، آن چارچوب منافع ملی است. آن چارچوب مصلحت ملی است. آن چارچوب احترام به فرهنگ مردم و دین مردم است. احترام به عقاید مردم است و احترام به اسرار کشور است. احترام به تمامیت ارضی و احترام به وحدت ملی است. البته که ملت اجازه نمی‌دهد به آنهایی که بخواهند در جامعه تفرقه ایجاد کنند بین اقوام و طوایف و بین مذاهب شکاف و فاصله بیفکنند.

مادران و معلمان اولین مولدان فرهنگ جامعه هستند
همه آنهایی که ارزش آفرینان این جامعه بودند، حتی آنهایی که نام آنها کمتر برده می‌شود، ارزش آفرینان جامعه در قدم اول مادران جامعه بودند، معلمان جامعه و اساتید جامعه هستند. {اینان} مولدان فرهنگ در جامعه هستند. اگر امروز دنبال ثروت ملی هستیم، یاد سهم ارزش آفرینانی که کمتر نام آنها برده می‌شود نیز باشیم. آنها بودند که به ما اعتماد به نفس دادند، انگیزه لازم را برای حرکت و تعالی به جامعه داده‌اند و آنها بودند که پایه‌های اولیه اخلاق را در جامعه خلق کردند. اگر امروز دنبال فرهنگ و اقتصاد هستیم، در پی اقتصاد مقاومتی هستیم، در پی تعالی این کشور هستیم، راهی جز اعتدال و وحدت و همراهی و همبستگی و همزیستی مسالمت‌آمیز نداریم.

نمایشگاه بین‌المللی کتاب جولانگاه فرهنگ و محل تلاقی اندیشه‌هاست
اجازه ندهیم عده‌ای بخواهند در میان ما تفرقه‌ای ایجاد کنند، اجازه ندهیم شرایط امروز منطقه‌ای و بین‌المللی که برای تعامل سازنده با جهان از دیروز فراهم‌تر است، این فضا را بر هم زنند. خود نمایشگاه بین المللی نوعی تعامل سازنده با جهان است. خود نمایشگاه بین‌المللی کتاب {بخشی از} یک دیپلماسی عمومی است. خود نمایشگاه بین‌المللی کتاب محل تلاقی فرهنگ‌ها و اندیشه‌هاست. اینجا تنها محل فروش کتاب نیست، اینجا جولانگاه فرهنگ است. اینجا جایگاه ظهور و بروز عقلانیت و اندیشه است. از همدیگر باید استفاده کنیم و به همدیگر باید نزدیک شویم.
تابع همان پیامبری هستیم که به ما یاد داد تا اقصی نقاط شرق جهان یعنی تا چین هم راه را بپیماییم تا علم را بیاموزیم. باید زمینه را برای فعالیت فرهنگ دوستان آماده کنیم و باید مشکلات را از پیش پای نشر و از جمله نشر کتاب برداریم. باید فضا را برای همه آنهایی که تلاش می‌کنند، {آماده کنیم}، چه آفرینندگان اثر، چه آنهایی که به عنوان ویراستار و مصحح و حروفچین و کسانی که در چاپخانه تلاش و کار می کنند و در زمینه توزیع فعالیت می‌کنند و به نشر می‌پردازنند و مغازه خود را با محصول اندیشه‌ها آراسته می‌کنند و چه آنهایی که تشویق می‌کنند مردم را به ویژه جوان و نوجوان را به خواندن کتاب و خرید کتاب و چه معلمانی که یاد می‌دهند چگونه بخوانیم و بنویسیم.
در آغاز سال تحصیلی به همه معلمان توصیه کردم به زنگ انشاء و زنگ کتابخوانی. بنویسیم و بخوانیم که "اقراء و ربک الاکرم، الذی علم بالقلم". خداوند قدری به ما عنایت کرده است، مثل همان بیت‌های فضای مجازی با کلمات و حروفی که آن حروف عددش خیلی زیاد نیست، اگر ۲۸ یا ۳۲ یا کمی بیشتر حرف است، با همین الف و ب و میم و عین و سین و قاف، بشر چه کرده است. با ترکیب همین حروف و در کنار هم قرار دادن کلمات چه چیزهایی که آفریده نشده است.
هم عشق آفریده شده است، هم علم آفریده شده است و هم ثروت و پیشرفت و تعالی و دوستی و برادری و کمک و تعاون. همه این کلمات که بار معنایی بسیار سنگینی دارد، با واژگانی ساده و خدا این نعمت را به ما داده است که با همین کلمات آنچه را در دل داریم و می‌اندیشیم و می‌فهمیم به دیگران بفهمانیم و از دیگران می‌گیریم و بهره ببریم و استفاده کنیم.

هیچ ممیزی بالاتر از وجدان عمومی و افکارعمومی نیست
من از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و همه دست اندرکاران برای برگزاری این نمایشگاه و سایر امور فرهنگی که بسیار حائز اهمیت است تشکر و سپاس دارم. از همه مولفان و کسانی که تلاش می‌کنند در خلق و نشر آثار فرهنگی، از آنها سپاسگزارم که اخلاق ما، تعالی ما، ثروت و قدرت ما در سایه کار شما خواهد بود.
باید راه را برای کار همه اینها آسان کنیم. باید تشخیص خوب و بد را به صاحب‌نظران واقعی و انجمن‌ها و اصحاب قلم و فکر واگذار کنیم و بدانیم هیچ کس در ممیزی بالاتر از وجدان عمومی و افکار عمومی نیست، آنها بهترین ممیزان جامعه هستند. می دانند به استقبال چه کتابی بروند و چه کتابی را در گوشه انزوا قرار دهند. بگذاریم صاحبان صلاحیت بهترین شیوه‌ها را برای اداره کشور برگزینند. این دولت معتقد است دخالتش را در همه امور باید کمتر و کمتر کند و کار را به صاحبان آن رشته و پیشکسوتان واگذار کند.

صاحبان فرهنگ نیاز به ارشاد و گشت ارشاد ندارند
همه ما از جمله دولتمردان و همه دولت‌ها نیازمند به ارشاد صاحبان فرهنگ هستیم. صاحبان فرهنگ ما نیاز به ارشاد و گشت ارشاد ندارند، آنها باید بگذرند و عبور کنند و تماشا کنند و چون صاحب اندیشه و فکر و فرهنگ هستند و دیگران را ارشاد کنند و راه را نشان همه دهند که آنها نیز احترام جامعه و فرهنگ جامعه و دین را خود به خوبی حفظ خواهند کرد.
به امید تعالی بیشتر، به امید علاقه بیشتر مردم به کتاب و کتابخوانی و به امید تعالی فرهنگ و اخلاق در سال فرهنگ و پیشرفت اقتصاد در سال اقتصاد.
والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته.